Quang cảnh Hội nghị

Hội nghị được tổ chức trực tuyến từ điểm cầu Nhà Quốc hội với sự tham dự của: Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Trần Thanh Mẫn; các Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch Quốc hội: Nguyễn Khắc Định; Thượng tướng Trần Quang Phương; các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đại diện Thường trực Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội.

Cùng dự Hội nghị có: Bí thư Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái; đại diện Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các ban, các bộ, ngành, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao, các tổ chức chính trị - xã hội.

Hội nghị được kết nối trực tuyến đến 62 điểm cầu tại các tỉnh, thành phố trong cả nước với sự tham dự của Bí thư tỉnh/thành ủy và đại diện Thường trực tỉnh/thành ủy, HĐND, UBND, Đoàn đại biểu Quốc hội, các sở, ban, ngành...

Mục đích của Hội nghị là tạo sự thống nhất, chủ động của các cơ quan trong việc triển khai thực hiện chương trình giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội năm 2022, qua đó, góp phần nâng cao hiệu lực hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội; làm cơ sở theo dõi, đôn đốc, đánh giá việc thực hiện các yêu cầu trong hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong năm 2022; góp phần tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát và hậu giám sát. Giám sát đúng và trúng, chỉ rõ địa chỉ, trách nhiệm giải trình của các cá nhân, tổ chức và kiến nghị, đề xuất sửa đổi chính sách, pháp luật nhằm hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Phải tạo được chuyển biến căn bản sau giám sát

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ phát biểu tại Hội nghị triển khai chương trình giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Ảnh: Hồ Long

Phát biểu khai mạc, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nêu rõ: Trong năm 2022, Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiến hành 4 giám sát chuyên đề, trong đó 2 giám sát chuyên đề của Quốc hội về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và công tác quy hoạch; 2 giám sát chuyên đề của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã. Thời gian qua, Đảng đoàn Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tập trung dành nhiều thời gian và nguồn lực cho công tác chuẩn bị, huy động được tổng thể trí tuệ của đại biểu Quốc hội, sự đóng góp của các cơ quan chức năng rất sâu sát trong lĩnh vực kiểm tra, giám sát như Kiểm toán Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Thanh tra Chính phủ... Các kế hoạch, đề cương chi tiết đã được thảo luận rất kỹ, nhiều vòng, nhiều lần. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã dành thời gian thích đáng cho việc xem xét, quyết định ban hành quyết định thành lập các Đoàn giám sát cũng như các kế hoạch, đề cương giám sát chi tiết.

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, đã giám sát thì phải hiệu lực, hiệu quả. Muốn vậy, phải làm đến nơi đến chốn, theo tận cùng từng vấn đề được giám sát; có phương pháp giám sát tổng hợp, chi tiết, khoa học, nhất là trong điều kiện dịch bệnh diễn biến phức tạp như hiện nay; phải huy động tổng lực các cơ quan chức năng tham gia thực hiện giám sát. Trong cả 4 chuyên đề giám sát, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đều có kế hoạch huy động các cơ quan của Quốc hội ở Trung ương; mời và giao nhiệm vụ cho Đoàn đại biểu Quốc hội, HĐND 63 tỉnh, thành phố tham gia thực hiện giám sát.

"Lần này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu phải xác định được trách nhiệm giải trình của các tổ chức, các cấp, ngành, các đơn vị, tổ chức, cá nhân liên quan, nhất là trách nhiệm người đứng đầu trong từng ngành, lĩnh vực. Có như vậy, sau giám sát, chúng ta mới hy vọng có thể tạo ra sự chuyển biến căn bản trong từng lĩnh vực giám sát, đáp ứng được yêu cầu, nguyện vọng chính đáng của nhân dân cả nước và yêu cầu của Đảng, Nhà nước trong từng giai đoạn", Chủ tịch Quốc hội chỉ rõ.

Về phương thức giám sát, Chủ tịch Quốc hội yêu cầu tiến hành đồng bộ từ Trung ương xuống địa phương, tỉnh, thành nào làm ở tỉnh thành đó và có kiểm tra chéo lẫn nhau, HĐND làm độc lập, các Đoàn đại biểu Quốc hội và Đoàn giám sát cũng làm độc lập, Kiểm toán Nhà nước, Thanh tra Chính phủ cũng làm độc lập. Qua giám sát phải chỉ ra được những tồn tại, hạn chế là do quy định pháp luật hay là do tổ chức thực hiện. Tới đây, phải tăng cường công tác giải trình tại các cơ quan của Quốc hội, chất vấn và trả lời chất vấn tại Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

"Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu, nếu trong quá trình giám sát phát hiện những dấu hiệu sai phạm đối với tất cả các lĩnh vực thì sẽ chuyển hồ sơ sang cơ quan điều tra để nâng cao hiệu quả giám sát của Quốc hội; cụ thể hóa trách nhiệm của từng tổ chức, cá nhân. Do đó, giám sát phải khoa học; tổ chức giám sát phải chặt chẽ; cán bộ tham gia giám sát phải bản lĩnh. Chúng ta cũng sẽ có cách để giám sát lại những người đi giám sát. Mục tiêu cao nhất là vì sự phát triển của đất nước", Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Tại Hội nghị, các đại biểu tập trung thảo luận về các giải pháp tổ chức triển khai hiệu quả chương trình giám sát của Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội; trong đó, đi sâu làm rõ việc lựa chọn phương thức giám sát bảo đảm linh hoạt, hiệu quả và thực chất hơn trong bối cảnh dịch COVID-19, gắn liền với kết quả thực thi văn bản pháp luật trên thực tế; giải pháp huy động có hiệu quả sự tham gia của cơ quan kiểm toán, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị, xã hội và các chuyên gia; cơ chế phối hợp, trách nhiệm cụ thể của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong tổ chức triển khai 4 chuyên đề giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Thống nhất nhận thức và hành động

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ kết luận Hội nghị trực tuyến toàn quốc triển khai thực hiện Chương trình giám sát của Quốc hội. Ảnh: Hồ Long

Phát biểu Kết luận Hội nghị, thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội đánh giá cao và cảm ơn lãnh đạo Chính phủ, các bộ, ngành Trung ương và địa phương đã tham dự Hội nghị rất đông đủ, đặc biệt là ở địa phương đã có đến 25 đồng chí Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư, Thường trực cấp ủy, Hội đồng nhân dân và đại biểu Quốc hội và các cơ quan chức năng tham dự.

Đây là hội nghị trực tuyến toàn quốc đầu tiên trong nhiệm kỳ này để triển khai công tác giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Có lẽ từ trước đến nay chúng ta mới tổ chức một hội nghị toàn quốc như thế này để thống nhất nhận thức, thống nhất hành động từ Trung ương đến địa phương, từ cơ quan này với cơ quan khác, bảo đảm phối hợp “dọc – ngang - trên – dưới – trong – ngoài”. Thống nhất được nhận thức và hành động thì mới tổ chức giám sát đạt được kết quả như mong muốn, với những mục tiêu, yêu cầu nhiệm vụ đặt ra theo quy định pháp luật về công tác giám sát của Quốc hội, cũng như trong 4 chuyên đề giám sát cụ thể của năm 2022.

Tại Hội nghị đã có 14 đại biểu phát biểu, trong đó, có ý kiến của các cơ quan của Quốc hội, Hội đồng Nhân dân, Đoàn đại biểu Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, lãnh đạo các bộ, ngành… Các ý kiến tuy ngắn gọn nhưng đã đi thẳng vào nội dung và có nhiều kiến nghị, đề xuất rất xác đáng. Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương, trực tiếp phụ trách lĩnh vực giám sát, đã thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo các cơ quan tiếp thu tổng hợp đầy đủ các ý kiến để hoàn thiện các kế hoạch, công tác bảo đảm, điều phối, phối hợp để tổ chức từ nay cho đến sang năm đạt kết quả tốt.

Tôi chỉ nhấn mạnh thêm một số ý sau:

Thứ nhất, các ý kiến phát biểu đều đồng tình, đánh giá cao các kế hoạch chi tiết và sáng kiến tổ chức hội nghị trực tuyến toàn quốc triển khai thực hiện chương trình giám sát, cho rằng, có nhiều đổi mới, chất lượng chuẩn bị các kế hoạch chi tiết của các chuyên đề rất kỹ lưỡng. Đại diện Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các bộ, ngành đều cho rằng, các chuyên đề giám sát lần này do Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội lựa chọn, quyết định đều rất đúng, rất trúng và hết sức quan trọng. Chúng ta biết rằng, bên cạnh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực thì còn mảng thứ hai là về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí rất quan trọng, hệ quả của lãng phí trong một số lĩnh vực rất lớn. Hay với giám sát về công tác dân nguyện, tất cả quyết sách của chúng ta đều phải đặt người dân và doanh nghiệp vào trung tâm. Do đó, phải hết sức chú trọng công tác dân nguyện, công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, tiếp công dân của tất cả các cơ quan trong hệ thống chính trị. Quốc hội cũng có trách nhiệm trong vấn đề này, ngoài Ban Dân nguyện thì Hội đồng Dân tộc, các cơ quan của Quốc hội cũng có nhiệm vụ này chứ không phải chỉ có Chính phủ, các bộ, ngành hoặc các cơ quan khác ở địa phương.

Hay vấn đề quy hoạch theo quy định của Luật Quy hoạch là rất mới, rất khó. Trước đây, khi làm luật chúng ta nói tích hợp quy hoạch nhưng bây giờ lại thành quy hoạch tích hợp, không biết cái nào có trước, cái nào có sau. Như hiện nay, Quốc hội đang xem xét quy hoạch quốc gia về sử dụng đất đai, đáng lẽ phải có Quy hoạch tổng thể quốc gia trước thì mới có căn cứ để lập quy hoạch về sử dụng đất quốc gia. Nhưng đến nay chưa có Quy hoạch tổng thể quốc gia nên phải làm song song, đồng thời; quy hoạch nào xong trước thì phê chuẩn trước, quy hoạch nào xong sau thì phê chuẩn sau. Khi phê chuẩn xong mới tích hợp lại xem không phù hợp chỗ nào thì điều chỉnh chỗ đó. Đây là việc rất khó. Quy hoạch sử dụng đất đai trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ Hai này đã sử dụng tối đa các dữ liệu trong quá trình xây dựng nhưng vẫn phải tiếp tục rà soát để bảo đảm phù hợp với quy hoạch ngành, quy hoạch vùng, quy hoạch vùng tỉnh, quy hoạch vùng huyện. Luật Quy hoạch ban hành từ năm 2017 nhưng đến nay việc triển khai xây dựng các quy hoạch rất chậm, trong khi quy hoạch phải đi trước một bước.

Như vậy để thấy rằng, các chuyên đề giám sát được lựa chọn rất đúng, rất trúng. Chúng ta cũng tin tưởng rằng, nếu làm tốt các chuyên đề giám sát này thì sẽ tạo ra bước chuyển biến mới trong công tác giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội. Chúng ta cũng hy vọng, tin tưởng là sẽ tạo ra những chuyển biến rõ rệt trong từng lĩnh vực thuộc phạm vi và đối tượng giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Các đồng chí ở Trung ương và địa phương đều thống nhất như vậy. 

Đánh giá cân bằng, khách quan để mọi việc tốt hơn

Vấn đề quan trọng bây giờ là tổ chức thực hiện như thế nào? Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, trước hết, trách nhiệm đầu tiên, trực tiếp là của các Đoàn giám sát.

Hiện nay đã thành lập các Đoàn giám sát bao gồm cả các thành viên khác là chuyên gia và đại diện các cơ quan hữu quan. Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị các Trưởng đoàn, Phó Trưởng Đoàn và các thành viên nêu cao tinh thần trách nhiệm, chấp hành nghiêm các quy định của Luật Hoạt động giám sát và các quy chế, quy định pháp luật khác có liên quan.

Trước đây có tình trạng một đồng chí Phó Chủ nhiệm Ủy ban của Quốc hội có thể tham gia 2 đến 3 Đoàn giám sát nhưng lần này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội dứt khoát một đồng chí chỉ tham gia duy nhất một Đoàn để tập trung thực hiện nhiệm vụ, không có chuyện “đánh trống, ghi tên”.

“Đã là thành viên Đoàn giám sát thì từng cá nhân phải làm đến nơi, đến chốn; phát huy tinh thần trách nhiệm, tham gia đầy đủ các hoạt động theo yêu cầu của Luật cũng như yêu cầu của Đoàn giám sát; lắng nghe ý kiến của chuyên gia, các nhà khoa học, ý kiến của nhân dân, lắng nghe bằng nhiều kênh, nhiều tai, trung thực, khách quan; đồng thời cũng phải tôn trọng đối tượng giám sát, không sách nhiễu, không gây phiền hà, không “cua cậy càng, cá cậy vây”. Đây là vấn đề các đồng chí Lãnh đạo Đảng và Nhà nước đã nhắc nhiều lần. Không phải chúng ta là giám sát tối cao thì muốn làm gì cũng được mà trong quá trình giám sát, không được gây ra những phiền toái, ảnh hưởng hoạt động bình thường của các cơ quan, các đối tượng giám sát”, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ.

Đối với những vấn đề về cung cấp thông tin cũng hết sức chú ý, những số liệu, nội dung, vấn đề đang trong quá trình bàn, nhất là liên quan đến quyền lợi của doanh nghiệp, quyền lợi của người dân thì phải hết sức cẩn trọng.

Đối với các thành viên cũng như Trưởng, Phó trưởng Đoàn giám sát, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, phải có bản lĩnh, dám nói thẳng, nói thật, tránh tình trạng phát hiện từ dưới cơ sở bằng “con voi” nhưng gọt giũa dần khi lên đến Ủy ban Thường vụ Quốc hội thì chẳng còn gì nữa. “Phải tuyệt đối tránh những việc như thế. Vì chúng ta giám sát trên tinh thần hết sức xây dựng. Giữa “xây” và “chống” thì xây vẫn là căn bản, lâu dài; chống là quyết liệt, triệt để. Chúng ta phải phát huy được những mô hình tốt những cách làm hay, gương người tốt, việc tốt để nhân rộng; không phải chỉ tìm những khuyết điểm, sai phạm để nói. Phải đánh giá cân bằng, khách quan để tiếp tục hoàn thiện thể chế, hệ thống pháp luật, tiếp tục đẩy mạnh khâu tổ chức thực hiện để mọi việc tốt hơn, góp phần cho phát triển kinh tế - xã hội và xây dựng đất nước. Đó mới là mục tiêu cao nhất của giám sát”, Chủ tịch Quốc hội chỉ rõ.

Đối với Hội đồng Nhân dân và Đoàn đại biểu Quốc hội, đây là hai chủ thể độc lập, có chức năng, nhiệm vụ được điều chỉnh bởi các khung khổ pháp lý khác nhau. Về nguyên tắc, Đoàn ĐBQH và HĐND có ý kiến độc lập và tham gia Đoàn giám sát theo kế hoạch của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Tuy nhiên, Đoàn ĐBQH và HĐND phải phối hợp chặt chẽ với nhau. Cách làm phải hết sức linh hoạt, phải dựa vào Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên của MTTQ. Giám sát là gì? Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí phải làm thế nào? Nhắc lại câu nói của Bác Hồ đại ý rằng, bây giờ phải biến mọi con mắt, lỗ tai của nhân dân thành hàng triệu ngọn đèn pha để soi rọi, để không có chỗ ẩn nấp cho tiêu cực, cho lãng phí, quan liêu và tham nhũng, Chủ tịch Quốc hội cũng nêu rõ, chúng ta phải dựa vào Dân, dựa vào Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức thành viên, các cơ quan chức năng địa phương, Trung ương để triển khai tốt hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Cùng với việc bám sát đề cương, kế hoạch của Đoàn giám sát, phải tranh thủ ý kiến các nhà khoa học, lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương… Nhiều địa phương có mô hình và hoạt động giám sát rất hiệu quả, như Hà Nội là một điển hình trong công tác giám sát. Cả nước cũng có rất nhiều tỉnh, thành phố có mô hình hoạt động tốt, cả về giám sát và các vấn đề khác. Bên cạnh đó, cũng phải điều độ, hợp lý về thời gian và tiến độ, lộ trình như các đồng chí đã đề xuất.

Đối với từng Bộ, ngành và cơ quan chức năng từ Trung ương, địa phương, Chủ tịch Quốc hội đề nghị cần chủ động theo kế hoạch chi tiết đã được giao, kịp thời kiến nghị, đề xuất với các Đoàn giám sát những vấn đề phát sinh, vấn đề liên quan; cung cấp thông tin. Phải phối hợp rất tốt thì mới làm tốt được.

Đối với Kiểm toán Nhà nước, Chủ tịch Quốc hội đề nghị sớm triển khai lập các báo cáo tổng hợp và cung cấp các báo cáo chuyên đề cho các Đoàn giám sát. Với kết quả kiểm toán 5 năm vừa qua thì “kho tài liệu” của Kiểm toán Nhà nước hết sức phong phú. Tất cả các lĩnh vực đều đã có giám sát, bây giờ chỉ tích hợp, tổng hợp, phân tích, đánh giá thành các báo cáo chuyên đề cung cấp cho Đoàn giám sát; đồng thời, bổ sung vào kế hoạch kiểm toán năm 2021, 2022 nhiệm vụ cho các kiểm toán chuyên ngành, kiểm toán khu vực bám sát nội dung, chương trình giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Kiểm toán Nhà nước khu vực cố gắng hỗ trợ cho Đoàn đại biểu Quốc hội và HĐND trong công tác giám sát.

Cùng với đó, Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị các Đoàn giam sát kịp thời có báo cáo về tiến độ, rà soát các vấn đề phát sinh; thường xuyên giao ban nội bộ và có thể báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội giải quyết những khó khăn, vướng mắc hoặc vấn đề phát sinh trong quá trình giám sát, thậm chí có những vấn đề còn phải điều chỉnh cả về chương trình, kế hoạch cũng như mục tiêu trọng điểm vì quá trình làm có thể phát sinh những vấn đề mới, có vấn đề cần phải mở rộng, đi sâu hơn so với kế hoạch.

Văn phòng Quốc hội, Văn phòng Đoàn đại biểu Quốc hội, HĐND các địa phương đảm bảo các điều kiện kinh phí cho hoạt động giám sát theo quy định. Chế độ sử dụng chuyên gia đã có. Tổng Thư ký Quốc hội rà soát lại có vấn đề gì cần hướng dẫn cho các địa phương để tạo điều kiện thuận lợi trong quá trình triển khai thực hiện.

Các cơ quan truyền thông, báo chí, bao gồm các cơ quan báo chí của Quốc hội và các cơ quan báo chí ở Trung ương, địa phương tham gia sâu rộng vào quá trình thực hiện giám sát của Quốc hội và cung cấp thông tin liên quan đến các chủ đề giám sát này. Chủ tịch Quốc hội đánh giá, báo chí là kênh rất có giá trị, một mặt cung cấp thông tin truyền thông về hoạt động giám sát nhưng mặt khác cũng cung cấp, phản ánh thông tin về những nơi, những địa điểm mà các Đoàn giám sát có thể phải có tổ chức giám sát trực tiếp, chuyên sâu hơn.

Hương Diệp (tổng hợp)