Chính sách tôn giáo nhất quán của Đảng và Nhà nước ta là "Tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo và quyền tự do không tín ngưỡng, tôn giáo của công dân", đã được quy định tại Điều 24 Hiến pháp năm 2013: “Mọi người có quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, theo hoặc không theo một tôn giáo nào. Các tôn giáo bình đẳng trước pháp luật. Nhà nước tôn trọng và bảo hộ quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo. Không ai được xâm phạm tự do tín ngưỡng, tôn giáo hoặc lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để vi phạm pháp luật”.

Ở Việt Nam, công dân có tín ngưỡng, tôn giáo hay không có tín ngưỡng, tôn giáo đều là công dân Việt Nam, có quyền lợi và nghĩa vụ như nhau.

Trong thời kỳ đấu tranh giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước, đồng bào có tín ngưỡng, tôn giáo đã góp phần cùng đồng bào cả nước viết nên những trang sử hào hùng của dân tộc Việt Nam, đã có nhiều người con là tín đồ, chức sắc của các tôn giáo hi sinh vì độc lập, thống nhất đất nước. Minh chứng cho sự hy sinh không tiếc xương máu của đồng bào theo đạo là dù đồng bào theo đạo Thiên Chúa bị thực dân, đế quốc và các giáo sĩ phản động mua chuộc, lôi kéo “theo Chúa vào Nam”, nhưng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, ở các tỉnh có đông đồng bào Công giáo sinh sống, như: Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An… cùng với đồng bào nói chung, đồng bào công giáo đã tiễn đưa hàng vạn thanh niên lên đường đánh giặc, hiến dâng tuổi thanh xuân, xương máu của mình vì sự nghiệp thống nhất đất nước. Đồng bào Công giáo tỉnh Hà Nam Ninh đã vận động gần 60 vạn thanh niên Công giáo lên đường đánh giặc và đã có 6.948 liệt sĩ, 3.042 thương binh và nhiều người được phong danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang, như: anh hùng Trần Văn Chuông, Khúc Văn Lượng, Đỗ Văn Chiến… Đồng bào Công giáo tỉnh Nghệ An đã vận động 197.658 thanh niên Công giáo tòng quân và đã có 305 liệt sĩ, 264 thương binh, 5 bà mẹ được phong tặng danh hiệu Bà Mẹ Việt Nam anh hùng(1).

Ngày nay, trong công cuộc thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đồng bào theo các tôn giáo đã đoàn kết cùng đồng bào cả nước tích cực thực hiện các phong trào thi đua yêu nước thực hiện ước nguyện của Chủ tịch Hồ Chí Minh là đoàn kết xây dựng đất nước, để nước ta "Sánh vai với các cường quốc năm châu". Các tổ chức tôn giáo được nhà nước công nhận đều xây dựng đường hướng hành đạo riêng, phù hợp với đạo lý của mình, như: “Đạo pháp - Dân tộc - Chủ nghĩa xã hội” của Phật giáo; “Sống Phúc âm giữa lòng dân tộc” của Công giáo; “Sống Phúc âm phụng sự Thiên Chúa, phục vụ Tổ quốc và Dân tộc” của Hội thánh Tin Lành; “Nước vinh, Đạo sáng” của Cao Đài... Đường hướng này vừa phù hợp với giáo lý, với truyền thống văn hóa của dân tộc, vừa phù hợp với Hiến pháp, pháp luật và xu hướng phát triển của thời đại, góp phần thực hiện thắng lợi công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ hội nhập quốc tế ở nước ta hiện nay. Những đóng góp tích cực của các tổ chức tôn giáo đã được Đảng ta nhận định: "Các tổ chức tôn giáo đã xây dựng đường hướng hành đạo, hoạt động theo pháp luật; các tôn giáo được Nhà nước công nhận đã hoạt động theo hướng gắn bó với dân tộc, tập hợp đông đảo tín đồ trong khối đại đoàn kết toàn dân, xây dựng cuộc sống tốt đời, đẹp đạo, góp phần vào công cuộc đổi mới đất nước". Nhận định trên là sự ghi nhận những thành tựu quan trọng của công tác tôn giáo trong thời gian qua; đồng thời chỉ ra yêu cầu cơ bản, nội dung cốt lõi của công tác tôn giáo trong việc giải quyết vấn đề tôn giáo ở nước ta trong giai đoạn mới của cách mạng.

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhiều lần nhấn mạnh: "Lương - giáo đoàn kết, toàn dân đoàn kết, cả nước một lòng, nhân dân ta nhất định thắng lợi". Đoàn kết lương - giáo là đoàn kết giữa đồng bào theo tôn giáo và đồng bào không theo tôn giáo; đoàn kết giữa đồng bào theo các tôn giáo khác nhau trong khối đại đoàn kết dân tộc nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu, nhiệm vụ của cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng. Đây là nội dung cơ bản để củng cố tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Không thể có khối đoàn kết dân tộc vững chắc, nếu không thực hiện được đoàn kết lương - giáo, nếu không quy tụ được hơn 20 triệu tín đồ các tôn giáo trong sự nghiệp cách mạng. Một đất nước đa dân tộc, nhiều tôn giáo như nước ta thì vấn đề đoàn kết càng trở nên quan trọng. Muốn thực hiện đại đoàn kết các dân tộc, các tôn giáo, giai cấp, tầng lớp... phải thống nhất được điểm tương đồng làm cơ sở cho việc tăng cường đoàn kết. Một khi thống nhất được điểm tương đồng thì tinh thần yêu nước được phát huy, sự đoàn kết dân tộc được thêm chặt chẽ và tăng cường. Không thống nhất "điểm tương đồng" thì không thể củng cố được khối đại đoàn kết toàn dân. Điểm tương đồng của khối đại đoàn kết có cội nguồn sâu xa của truyền thống lịch sử dân tộc, từ tinh thần yêu nước của mọi người Việt Nam. Đồng bào dù theo tôn giáo hay không theo một tôn giáo nào cũng đều có lòng yêu nước thiết tha, tình cảm gắn bó với mảnh đất mà mình sinh sống. Đó là cơ sở để xây dựng khối đoàn kết và xác định điểm tương đồng trong mỗi giai đoạn lịch sử. Trong giai đoạn hiện nay, mục tiêu: “Dân giàu, nước mạnh, công bằng, dân chủ, văn minh” là mẫu số chung, là điểm tương đồng lớn nhất của đại đoàn kết dân tộc.

Để củng cố, tăng cường đoàn kết các tôn giáo trong khối đại đoàn kết toàn dân trong điều kiện mới, hệ thống chính trị các cấp cần tiếp tục thực hiện những nội dung sau:

Một là, phát huy mặt tích cực, hạn chế mặt tiêu cực của tôn giáo; thống nhất điểm tương đồng làm cơ sở để củng cố tăng cường đoàn kết. Tín ngưỡng, tôn giáo là nhu cầu tinh thần của một bộ phận nhân dân. Đạo đức tôn giáo có nhiều điều phù hợp với công cuộc xây dựng xã hội mới; tôn giáo với bản chất và chức năng của mình có khả năng nhất định trong việc tạo ra sự liên kết xã hội chặt chẽ, củng cố, tăng cường tính cộng đồng. Sự cố kết, gắn bó của các tín đồ theo cùng một đạo là một trong những đặc trưng nổi bật của tôn giáo. Mặt tích cực đó cần phát huy, có chính sách đúng đắn hướng sự cố kết cộng đồng và khả năng liên kết xã hội của tôn giáo vào xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân. Tuy nhiên cần hết sức lưu ý, sự cố kết cộng đồng trong một tôn giáo của các tín đồ cũng dễ dẫn đến nguy cơ chia rẽ, cục bộ, có thể làm rạn nứt xã hội, thậm chí dẫn đến mâu thuẫn giữa các tôn giáo, giữa người theo đạo với người không theo đạo, dễ bị kẻ xấu lợi dụng phá hoại khối đoàn kết, làm suy yếu sức mạnh quốc gia. Đảng ta nhận định, tình hình hoạt động tôn giáo còn có những diễn biến phức tạp, tiềm ẩn những nhân tố có thể gây mất ổn định, vì vậy, giải quyết vấn đề tôn giáo phải tăng cường được khối đại đoàn kết toàn dân, không để xảy ra tình trạng sự cố kết cộng đồng trong một tôn giáo nhưng lại dẫn đến sự biệt lập, ảnh hưởng xấu đến đoàn kết toàn dân tộc.

Hai là, phát huy tinh thần yêu nước, ý thức trách nhiệm của đồng bào theo đạo trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc. Đồng bào theo đạo có lòng yêu nước thiết tha, từng gắn bó với sự nghiệp cách mạng. Dưới sự lãnh đạo của Đảng đã đóng góp xứng đáng vào công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Truyền thống tốt đẹp ấy cần phải phát huy hơn nữa. Tình yêu quê hương, đất nước đã thấm sâu vào con tim của mỗi tín đồ. Làm thế nào để khơi dậy, đánh thức tình cảm thiêng liêng ấy và phát huy, nâng lên tầm cao mới, với những nội dung mới, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp cách mạng trong giai đoạn mới là vấn đề lớn mà công tác tôn giáo phải đặc biệt quan tâm và có biện pháp phù hợp. Vấn đề giáo dục tình yêu quê hương, đất nước gắn với tình yêu chế độ xã hội chủ nghĩa của đồng bào các tôn giáo, làm cho các chức sắc và tín đồ tôn giáo thực sự hoà nhập và đóng góp ngày càng nhiều hơn cho sự nghiệp cách mạng của dân tộc phải là một nội dung chủ yếu của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng ở vùng tôn giáo hiện nay.

Ba là, tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa phong trào thi đua yêu nước, xây dựng cuộc sống "tốt đời, đẹp đạo" trong tín đồ, chức sắc, nhà tu hành. Tốt đời, đẹp đạo là thực hiện tốt những yêu cầu của một tín đồ đối với tôn giáo mà mình theo, không để các tà đạo xâm nhập và kẻ xấu lợi dụng phá hoại cách mạng; đồng thời phải thực hiện tốt trách nhiệm của công dân đối với đất nước. Người tín đồ của tôn giáo đồng thời phải là người công dân tích cực của đất nước trong thực hiện nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Giáo dục làm cho các tín đồ, các chức sắc tôn giáo nhận thức sâu sắc nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc là trách nhiệm, nghĩa vụ của chính bản thân họ; động viên đồng bào đóng góp sức người, sức của nhiều hơn cho sự nghiệp cách mạng. Chừng nào các tín đồ tôn giáo còn đứng ngoài cuộc, thờ ơ, thiếu trách nhiệm với đất nước, còn coi sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ của chính quyền, của những người không theo tôn giáo, thì chừng đó còn tạo kẽ hở cho sự chia rẽ, phá hoại của các thế lực thù địch; và khi đó công tác giáo dục, tuyên truyền, công tác tôn giáo còn chưa thực sự đạt hiệu quả. Vì vậy, nhiệm vụ quan trọng của công tác tôn giáo phải giáo dục truyền thống yêu nước, ý thức bảo vệ độc lập và thống nhất của Tổ quốc, làm cho các tôn giáo gắn bó với dân tộc, với đất nước và chủ nghĩa xã hội, hăng hái thi đua xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Bốn là, các thế lực thù địch luôn coi vấn đề tôn giáo là một vấn đề quan trọng trong chiến lược "diễn biến hoà bình" chống phá cách mạng Việt Nam. Tuyên truyền, kích động nhằm tách và đối lập đồng bào theo đạo với Đảng và Nhà nước, chia rẽ người theo đạo với người không theo đạo, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Thế lực thù địch lợi dụng vấn đề tôn giáo, nhất là trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số, vùng đồng bào theo Công giáo để công khai chống phá cách mạng Việt Nam, chống phá chế độ XHCN của nhân dân ta. Những vấn đề dân tộc và tôn giáo ở Tây Nguyên, Tây Nam bộ, vùng dân tộc thiểu số miền núi phía Bắc; sự cố về môi trường biển do Công ty Formosa gây ra; những vấn đề về biển, đảo đã bị một số người khoác áo người tu hành kích động giáo dân tham gia lấn lướt chính quyền… là âm mưu thâm độc của các thế lực thù địch tạo cớ chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc.

Tuy nhiên, vấn đề tôn giáo là vấn đề phức tạp và rất nhạy cảm, nên trong quá trình giải quyết và xử lý vấn đề tôn giáo không được chủ quan, nóng vội, giản đơn. Trong mọi trường hợp cần phân biệt rõ đâu là vấn đề thuộc về tín ngưỡng, tâm linh, đâu là vấn đề bị kẻ thù lợi dụng để có thái độ rõ ràng và cách đối xử đúng. Mọi sự sơ suất, chủ quan nóng vội hoặc giản đơn trong xử lý vấn đề tín ngưỡng, tôn giáo đều có thể dẫn đến nguy cơ chia rẽ khối đoàn kết toàn dân tộc, làm suy yếu sức mạnh quốc gia.

Năm là, tuyên truyền, giáo dục tinh thần yêu nước cho chức sắc và tín đồ tôn giáo; phân tích cho chức sắc, tín đồ các tôn giáo hiểu rõ âm mưu, thủ đoạn của các thế lực thù địch lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để chống phá cách mạng. Trên cơ sở đồng bào các tôn giáo hiểu rõ âm mưu thủ đoạn của các thế lực thù địch, nâng cao cảnh giác cách mạng, vừa tạo khả năng "miễn dịch" cho đồng bào, vừa tạo điều kiện để đồng bào tích cực đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu phá hoại của chúng. Phải làm cho mọi quần chúng tín đồ, mọi vụ chức sắc tôn giáo thấy rõ vai trò, trách nhiệm của mình trong cuộc đấu tranh chống sự lợi dụng tôn giáo phá hoại khối đoàn kết toàn dân; coi đó không chỉ là yêu cầu của cách mạng mà còn là sự đòi hỏi của chính bản thân các tôn giáo nhằm giữ gìn sự trong sạch của tôn giáo mình, chống sự xâm nhập của các tà đạo.

Thực tế cho thấy, có một số tín đồ, thậm chí cả chức sắc tôn giáo, do nhẹ dạ cả tin, mất cảnh giác nên đã bị các thế lực thù địch lợi dụng. Tình hình đó không những ảnh hưởng tiêu cực đến sự nghiệp cách mạng mà còn làm vẩn đục, ô nhiễm sự lành mạnh của bản thân các tôn giáo, làm giảm đi sự tôn nghiêm của các tôn giáo đối với tín đồ. Vì vậy, đấu tranh chống âm mưu, thủ đoạn lợi dụng tôn giáo chia rẽ khối đoàn kết toàn dân, phá hoại cách mạng thực sự là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng của chính đồng bào theo đạo, của bản thân các tôn giáo.

Đảng và Nhà nước ta luôn kiên trì thực hiện chính sách tự do tín ngưỡng, tôn giáo và tự do không tín ngưỡng tôn giáo và yêu cầu mọi hoạt động tôn giáo phải tuân thủ Hiến pháp và pháp luật, mọi công dân, người theo tôn giáo cũng như người không theo tôn giáo đều bình đẳng trước pháp luật, đều có trách nhiệm xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tự do tín ngưỡng, tôn giáo không có nghĩa là hoạt động của tôn giáo nằm ngoài khuôn khổ pháp luật, đi ngược lại lợi ích của Tổ quốc, của nhân dân; không có nghĩa là lợi dụng tôn giáo để phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Tự do tín ngưỡng cũng không có nghĩa là tự do ép buộc người khác bỏ đạo hoặc theo đạo. Tự do theo hoặc không theo tôn giáo là một quyền cơ bản của con người, cần phải được tôn trọng và bảo vệ không chỉ trong Hiến pháp, mà cả trong thực tiễn cuộc sống. Vì vậy, trong khi thực hiện nhất quán chính sách tự do tín ngưỡng và tự do không tín ngưỡng, phải kiên quyết đấu tranh chống mọi sự lợi dụng tôn giáo của các thế lực thù địch.

(1) Kỷ yếu tọa đàm khoa học Nửa thế kỷ người Công giáo Việt Nam đồng hành cùng dân tộc, Nxb. Tôn giáo, H.2015.

 Ngô Sách Thực

Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam