Thúc đẩy Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương hoàn thiện cơ chế, chính sách

Cho ý kiến về Báo cáo kết quả giám sát bước đầu “việc triển khai thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030”, các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội khẳng định, việc Quốc hội tổ chức giám sát khi các Chương trình mục tiêu quốc gia đang trong quá trình triển khai thực hiện đã thúc đẩy Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương hoàn thiện cơ chế, chính sách, đẩy nhanh tiến độ và tháo gỡ nhiều khó khăn, vướng mắc.

Một trong những minh chứng rõ nhất là, ngay trong quá trình giám sát, Chính phủ đã phát hiện những bất cập của Nghị định 27/2022/NĐ – CP quy định cơ chế, quản lý, tổ chức thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia, và ban hành Nghị định 38/2023/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 27/2022/NĐ-CP quy định cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, dù theo nhận định của Đoàn giám sát, do áp lực về thời gian, nên vẫn còn những nội dung chưa tháo gỡ được.

Một điểm sáng của nhiệm kỳ này (2021 – 2025) theo Báo cáo kết quả giám sát bước đầu là, dù nội dung, yêu cầu đối với việc triển khai các Chương trình mục tiêu quốc gia rất cao, tiến gần đến tiêu chuẩn, quy trình, cách thức hỗ trợ của quốc tế, trong khi đó nguồn lực thực tế chưa đáp ứng được theo nhu cầu. Lần đầu tiên thực hiện cơ chế 1 Ban Chỉ đạo các Chương trình mục tiêu quốc gia sẽ không tránh khỏi vướng mắc, nhưng kết quả giảm nghèo đa chiều theo báo cáo của Chính phủ, các địa phương năm 2022 vẫn đạt trung bình gần 2%, hoàn thành và vượt kế hoạch chỉ tiêu đề ra, hoàn thành các chỉ tiêu về nông thôn mới.

Tuy nhiên, Báo cáo của Đoàn giám sát cũng chỉ ra, Chính phủ, các bộ ngành Trung ương ban hành văn bản hướng dẫn và giao vốn kế hoạch trung hạn vốn đầu tư và hàng năm còn chậm; trong khi đó nhiều nội dung khi giao vốn không phù hợp, không có đối tượng để thực hiện. Quy định tỷ lệ vốn đối ứng tăng đang tạo ra áp lực, khó khăn đối với các tỉnh, huyện, xã nghèo. Mặc dù Chính phủ đã có rất nhiều nỗ lực, cố gắng kiểm tra, giám sát, kịp thời nắm bắt những vướng mắc để chỉ đạo tháo gỡ, nhưng vẫn còn một số bộ, ngành chưa sâu, sát, đánh giá, nắm bắt, tham mưu, xây dựng văn bản chưa bám sát với tình hình thực tiễn. Công tác đánh giá, nhận định về kết quả, tình hình triển khai thực hiện các Chương trình còn chưa thực chất, vẫn chạy theo thành tích, thiếu tính bền vững…

Phải thực sự tạo chuyển biến trong triển khai thực hiện

Với mong muốn Báo cáo của Đoàn giám sát và dự thảo Nghị quyết về chuyên đề giám sát phải thật sự sắc sảo, có đề xuất đúng, trúng, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, Báo cáo của Đoàn giám sát cần tập trung đánh giá mục tiêu, chỉ tiêu, nhiệm vụ của Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo ở giai đoạn 2021 – 2025 có gì khác so với giai đoạn trước. Việc duy trì các tiêu chí nông thôn mới ở giai đoạn trước như thế nào? 

Chủ tịch Quốc hội lưu ý, xây dựng nông thôn mới phải gắn với tái cơ cấu mạnh mẽ ngành nông nghiệp, mỗi xã được công nhận nông thôn mới phải có ít nhất 1 hợp tác nông nghiệp kiểu mới hoạt động có hiệu quả, gắn với sinh kế và đời sống người dân. Đồng thời, phải đặt xây dựng nông thôn mới trong mối quan hệ với phát triển đô thị và kinh tế đô thị. Từ đó, xác định Chương trình xây dựng nông thôn mới có đi đúng hướng hay không?

Chủ tịch Quốc hội cho biết thêm, chúng ta huy động cả nước cùng chung tay xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững, thì phải đánh giá cho được sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, sự đóng góp của người dân vào thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia này như thế nào.

Chủ tịch Quốc hội đặc biệt quan tâm đến việc vì sao giải ngân vốn sự nghiệp lại chậm hơn giải ngân vốn đầu tư? Có tình trạng trục lợi chính sách không? Chính sách nào góp phần giảm nghèo bền vững? Hay việc lồng ghép các Chương trình mục tiêu quốc gia ra sao? Dự thảo Nghị quyết của Đoàn giám sát cũng chưa có giải pháp cho việc lồng ghép các Chương trình mục tiêu quốc gia.

“Giám sát phải làm rất rõ trách nhiệm, không thể nói chung chung 3 Chương trình mục tiêu quốc gia triển khai rất chậm. Nếu có trách nhiệm của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thì Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội chịu trách nhiệm. Có trách nhiệm của Chính phủ, Bộ ngành, thì Chính phủ, Bộ, ngành chịu trách nhiệm. Phải làm sao tạo chuyển biến căn bản trong việc triển khai thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cũng đề nghị, trong dự thảo Nghị quyết về chuyên đề giám sát phải giao rõ nhiệm vụ cho Chính phủ trong việc sửa đổi các văn bản hướng dẫn 3 Chương trình mục tiêu quốc gia còn vướng mắc, thời hạn hoàn thành. Nếu không xác định thời hạn, thì yêu cầu Chính phủ, Bộ, ngành có kế hoạch triển khai Nghị quyết của Quốc hội.

Kết luận cuộc làm việc, Phó Chủ tịch Quốc hội, Thượng tướng Trần Quang Phương đề nghị, Đoàn giám sát tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, tập trung làm rõ tiến độ, chất lượng triển khai thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia. Phải trả lời cho được các câu hỏi vì sao: việc ban hành văn bản hướng dẫn chậm, phân bổ nguồn vốn thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia chậm? Vì sao có quá nhiều văn bản hướng dẫn? Vì sao giảm nghèo nhanh nhưng thiếu bền vững, nguy cơ tái nghèo cao? Vì sao không lồng ghép được các Chương trình mục tiêu quốc gia, phân cấp, phân quyền không rõ, không triệt để; hỗ trợ sản xuất không hiệu quả…? Đồng thời, phải xác định rõ trách nhiệm của Chính phủ, các Bộ, ngành.

Hoàng Ngọc