Chủ tịch Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam Đỗ Văn Chiến chủ trì Hội nghị "Nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giám sát, phản biện của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị, xã hội" ngày 25/5/2022.

Công tác lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện

Căn cứ các quy định của Đảng và các quy định của pháp luật về vai trò “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân”, Đảng đoàn Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã chỉ đạo Ban Thường trực đổi mới hoạt động giám sát với phương châm chủ động giám sát từ sớm, từ xa, từ khâu lựa chọn nội dung đến khâu tiến hành giám sát và kiến nghị sau giám sát để hoạt động giám sát thực sự mang lại lợi ích thiết thực cho Nhân dân; chỉ đạo việc xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động giám sát trên phạm vi cả nước việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo; thực hiện nghiêm túc việc tiếp nhận thông tin của Nhân dân thông qua tiếp xúc cử tri; đơn, thư kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo; hướng dẫn, kiểm tra hệ thống cơ quan Mặt trận Tổ quốc tổ chức giám sát hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp luôn quan tâm xây dựng chương trình hoạt động toàn khóa sau khi hoàn thành việc tổ chức Đại hội Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ở cấp mình. Trên cơ sở đó, hàng năm, hiệp thương dân chủ với các tổ chức chính trị - xã hội ban hành Kế hoạch giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội.

Theo đó, phân cấp Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cấp trên giám sát chính quyền cấp dưới trực tiếp; mỗi tổ chức đều được phân công nội dung chủ trì, nội dung phối hợp giám sát. Các tổ chức chính trị - xã hội chủ trì giám sát nội dung việc liên quan, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của đoàn viên, hội viên thuộc tổ chức mình qua đó để nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của công dân, của cử tri là đoàn viên, hội viên thuộc tổ chức mình. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chủ trì và hoàn thành 3 chuyên đề giám sát việc thực hiện pháp luật tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo trên phạm vi toàn quốc năm 2018, 2021 và 2024.

Ngoài ra, hàng năm trên cơ sở đề xuất của các tổ chức thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xây dựng kế hoạch, tổ chức thực hiện giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo đối với những vụ việc cụ thể theo tiêu chí được lựa chọn là vụ việc khiếu nại, tố cáo đông người, phức tạp, liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích của nhiều người, dễ phát sinh “điểm nóng”, những vụ việc đã được giải quyết hết thẩm quyền, song còn có nhiều ý kiến khác nhau giữa các cơ quan hữu quan để tập trung giám sát.

Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã bám sát các quy định “về giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội”, Nghị quyết liên tịch giữa Ủy ban Thường vụ Quốc hội với Chính phủ và Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quy định chi tiết các hình thức giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Chương trình phối hợp giữa Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với Thanh tra Chính phủ, Bộ Tư pháp, Hội Luật gia Việt Nam và Liên đoàn Luật sư Việt Nam về giám sát và nâng cao hiệu quả việc giải quyết khiếu nại, tố cáo ở cơ sở, trong nhiều năm qua đã chủ trì phối hợp với các bên tham gia Chương trình phối hợp, các tổ chức chính trị - xã hội, mời một số chuyên gia, nhà khoa học là thành viên các Hội đồng tư vấn của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam… tiến hành giám sát các cơ quan nhà nước về việc thực hiện pháp luật tiếp công dân, khiếu nại, tố cáo; lựa chọn các vụ việc theo đơn khiếu nại, tố cáo của công dân để giám sát gồm các vụ việc liên quan đến cán bộ, đảng viên có dấu hiệu tham nhũng, lãng phí, suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; các cơ quan, tổ chức có dấu hiệu tiêu cực trong công tác cán bộ, những vụ việc khiếu nại phức tạp, kéo dài, dễ phát sinh điểm nóng tại địa phương; giám sát cán bộ, đảng viên và công tác cán bộ.

Sau giám sát, đã nhận thấy những hạn chế, thiếu sót của chính quyền địa phương trong công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo là nguyên nhân quan trọng dẫn đến công dân khiếu kiện kéo dài, vượt cấp. Qua đó, đã kiến nghị đến các cơ quan có thẩm quyền giải quyết dứt điểm vụ việc, tránh gây bức xúc, bất bình trong Nhân dân; một số vụ việc đã được chính quyền địa phương kịp thời giải quyết, xem xét lại kết quả đã giải quyết. Công tác phối hợp đến nay đã trở thành một hoạt động thường xuyên và ngày càng hiệu quả tạo được đồng thuận trong giải quyết nhiều vụ việc đông người, phức tạp, kéo dài.

Trên cơ sở tổng hợp báo cáo từ Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và các thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xây dựng Báo tổng hợp ý kiến kiến nghị, phản ánh của cử tri và Nhân dân gửi tới các cơ quan Đảng, Nhà nước tại các kỳ họp của Quốc hội. Sau khi các ý kiến, kiến nghị của cử tri và Nhân dân gửi tới các cơ quan của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thường theo dõi kết quả thực hiện ý kiến kiến nghị, đặc biệt là những kiến nghị của Đoàn Chủ tịch là những vấn đề lớn, liên quan đến xây dựng, hoàn thiện thể chế, tạo điều kiện cho việc giữ ổn định chính trị, phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Từ thực tiễn giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, giải quyết kiến nghị của cử tri đã góp phần bổ sung nội dung cho Báo cáo việc tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri và Nhân dân cả nước gửi tới Quốc hội và những kiến nghị của Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, giúp cho Đảng, Nhà nước và các cơ quan có liên quan có cơ sở để nghiên cứu, xem xét, rà soát, điều chỉnh, hoàn thiện thể chế, thiết chế; xử lý nghiêm đối tượng vi phạm pháp luật, góp phần thực hiện dân chủ, phát huy tinh thần đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, lãng phí, tình trạng tha hóa, quan liêu, cửa quyền của một số cán bộ, công chức; hạn chế khiếu nại, tố cáo, đáp ứng nguyện vọng của cử tri và Nhân dân, đảm bảo sự ổn định về an ninh - chính trị, trật tự, an toàn xã hội.

Kết quả giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp

Thông qua hoạt động giám sát cho thấy: Cơ bản các địa phương làm tốt công tác lãnh, chỉ đạo, tổ chức thực hiện và tập huấn, tuyên truyền các quy định của pháp luật về công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp đã tập trung giải quyết khiếu nại, tố cáo. Số vụ khiếu nại thuộc thẩm quyền giải quyết của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có chiều hướng giảm dần so với cùng kỳ năm trước.

Phần lớn, các vụ khiếu nại lần hai đã tổ chức đối thoại giữa người giải quyết khiếu nại với người khiếu nại. Các vụ khiếu nại, tố cáo đã thụ lý đều được ban hành quyết định, kết luận giải quyết hoặc thông báo đình chỉ việc giải quyết do người khiếu nại, tố cáo rút khiếu nại, tố cáo. Nhiều tỉnh đã hoàn thành việc giải quyết khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh hoặc hoàn thành việc giải quyết khiếu nại, tố cáo đạt tỷ lệ cao1.

Song, bên cạnh đó còn tình trạng công dân đi khiếu nại, tố cáo dài ngày, gửi đơn khiếu nại, tố cáo đến nhiều cơ quan, tổ chức, lãnh đạo Đảng, Nhà nước; kể cả cơ quan, tổ chức, cá nhân không có thẩm quyền giải quyết xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau như: Còn có những ấp ủy, chính quyền một số địa phương chưa chỉ đạo sát sao, quyết liệt, thường xuyên công tác tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo. Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp mới chú trọng chỉ đạo bằng văn bản, chưa thực sự quan tâm thực hiện đúng các quy định pháp luật về tiếp công dân, giải quyết khiếu nại tố cáo và mục tiêu giải quyết thấu lý, đạt tình, dứt điểm vụ việc.

Công tác quản lý, chỉ đạo điều hành của cơ quan hành chính các cấp trên một số lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực đất đai còn yếu kém, vẫn có trường hợp chưa thực hiện đúng, đầy đủ các nội dung về công khai, minh bạch, đặc biệt là trong các lĩnh vực đền bù giải phóng mặt bằng, đất đai, tài chính ngân sách, huy động các khoản đóng góp của Nhân dân, thực hiện chế độ trợ cấp, hỗ trợ cho người nghèo, tổ chức hoạt động từ thiện, quyên góp ủng hộ sau thiên tai của một số nhóm cá nhân tự phát; nhiều vụ việc đã được người có thẩm quyền thuộc cơ quan hành chính giải quyết qua 2 cấp, công dân không đồng ý với kết quả giải quyết song không thực hiện quyền khởi kiện tại Tòa án nhân dân theo quy định của pháp luật tố tụng mà cố tình “đeo bám” đề nghị cơ quan hành chính giải quyết lại.

Ý thức pháp luật, tâm lý, văn hóa pháp lý của phần lớn người khiếu nại, tố cáo thường ngại khởi kiện, ít sử dụng dịch vụ tư vấn pháp lý có ảnh hưởng nhiều từ tâm lý người Á Đông. Còn có trường hợp người đứng đầu chính quyền nhận thức chưa đúng về trách nhiệm của người đương nhiệm phải giải quyết những việc do lịch sử đặt ra, nhưng lại thiếu quyết liệt, ngại trách nhiệm, đổ lỗi do quá khứ để lại. Một số vụ việc các đơn vị cấp huyện chưa tập trung giải quyết dứt điểm, chưa xem xét hết các căn cứ, đề nghị công dân nêu ra dẫn đến công dân khiếu nại, tố cáo vượt cấp.

Đội ngũ cán bộ tham mưu xử lý giải quyết khiếu nại, tố cáo nhiều nơi còn chưa đáp ứng yêu cầu về số lượng, chuyên môn, kinh nghiệm, nghiệp vụ nên việc phân loại, xử lý đơn ban đầu của một số đơn vị chưa chính xác dẫn đến quá trình giải quyết chưa đúng trình tự quy định, phải giải quyết lại hoặc hủy, điều chỉnh quyết định thụ lý, giải quyết, kéo dài thời gian giải quyết, xử lý vụ việc do đó thời gian giải quyết khiếu nại, tố cáo của Chủ tịch Ủy ban nhân dân nhiều địa phương chưa bảo đảm quy định pháp luật về quy trình, thời hạn giải quyết; trong đó có nguyên nhân khách quan từ sự bất cập của chính sách, pháp luật, còn có nguyên nhân chủ quan là quá trình giải quyết, không quyết liệt, không bám sát các quy định của pháp luật về thời hạn giải quyết; thiếu sự phối hợp giữa các cơ quan có thẩm quyền trong giải quyết, nên còn có những vụ đã không ban hành thông báo thụ lý hoặc ban hành thông báo thụ lý chậm so với quy định của pháp luật.

Qua theo dõi, giám sát việc giải quyết những kiến nghị của cử tri được Mặt trận Tổ quốc Việt Nam chuyển tới các cơ quan, tổ chức của Đảng, Nhà nước cho thấy: Hầu hết các ý kiến kiến nghị được tiếp thu nghiêm túc. Từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV đến nay, các ý kiến kiến nghị của cử tri gửi đến các cơ quan Đảng, Nhà nước tại các kỳ họp của Quốc hội được nhiều cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền tiếp thu nghiêm túc. Kỳ họp của Quốc hội có nhiều đổi mới về cách thức tổ chức kỳ họp, thảo luận tổ, nhóm, về hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn trước diễn đàn Quốc hội. Đại biểu Quốc hội ngày càng gắn bó mật thiết với Nhân dân. Các vị đại biểu Quốc hội khóa XV đã đề cao trách nhiệm, cố gắng thực hiện nghiêm túc, hiệu quả chương trình hành động và lời hứa với cử tri trong quá trình vận động bầu cử.

Công tác xây dựng pháp luật có nhiều đổi mới, ngày càng chất lượng, hiệu quả, cơ bản khắc phục được tình trạng chậm ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành Luật. Công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực được thực hiện thường xuyên quyết liệt với phương châm “không có vùng cấm”, “không có ngoại lệ”; việc xử lý tham nhũng được thực hiện công khai, minh bạch, có tính giáo dục, răn đe cao, trừng phạt nghiêm khắc, thu hồi được nhiều tài sản cho nhà nước. Công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; được đẩy mạnh, có hiệu quả rõ rệt. Công tác cán bộ nhìn chung được thực hiện khách quan, công khai, minh bạch, đúng pháp luật; việc chạy chức, chạy quyền, chạy quy hoạch, sử dụng văng bằng, chứng chỉ giả được ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý vi phạm nghiêm khắc. Bộ máy chính quyền các cấp đã hạn chế quan liêu, xa dân, thiếu trách nhiệm với dân.

Bên cạnh đó, việc giải quyết một số ý kiến, kiến nghị của cử tri và Nhân dân của một số bộ, ngành, địa phương còn chậm; nội dung trả lời một số kiến nghị còn chung chung, mang tính thuật ngữ, viện dẫn văn bản quy phạm pháp luật hoặc mới chỉ dừng lại ở việc ban hành văn bản chỉ đạo, đôn đốc, chưa quan tâm kiểm tra thực tế, xác định mức độ ảnh hưởng, tính cấp thiết của vấn đề cử tri kiến nghị, chưa xác định rõ phương án, lộ trình, thời gian giải quyết để cử tri theo dõi, giám sát… nên tính thuyết phục với cử tri chưa cao.

Công tác phối hợp giữa các cơ quan, đơn vị và các địa phương trong xử lý, giải quyết kiến nghị của cử tri và Nhân dân ở một số nơi chưa thật sự chặt chẽ, đồng bộ, còn mang tính hình thức; chưa xác định rõ vai trò, trách nhiệm của từng cơ quan, đơn vị trong quá trình phối hợp. Vẫn còn tình trạng chưa sâu sát trong kiểm tra, rà soát, theo dõi kết quả, tiến độ giải quyết và trả lời nên cử tri chưa đồng thuận, tiếp tục kiến nghị.

Một số nơi, công tác phối hợp giữa Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và chính quyền trong việc tập hợp ý kiến, kiến nghị chưa chặt chẽ; công tác giám sát giải quyết, kiến nghị của cử tri và Nhân dân của Mặt trận Tổ quốc các cấp, nhất là ở địa phương chưa thường xuyên, tính hiệu quả chưa cao, một số nơi còn hình thức, chưa phát huy được hết vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; một số đơn vị không gửi văn bản trả lời đến Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh (chỉ gửi Ủy ban nhân dân tỉnh) nên khó khăn trong việc theo dõi, rà soát.

Vấn đề đặt ra

Trong hoạt động giám sát nói chung và giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri nói riêng luôn có sự quan tâm, chỉ đạo của Đảng, sự tạo điều kiện của Nhà nước và sự ủng hộ, tham gia tích cực của Nhân dân. Quá trình tổ chức giám sát, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã phối hợp chặt chẽ với các tổ chức thành viên, các cơ quan hữu quan, quy tụ, phát huy được đội ngũ trí thức là các thành viên của Hội đồng tư vấn, các chuyên gia, các nhà khoa học, nhà hoạt động thực tiễn có trình độ chuyên môn sâu ở từng lĩnh vực cụ thể, giàu kinh nghiệm và tâm huyết, có bản lĩnh, ý thức chính trị và trách nhiệm cao là lực lượng nòng cốt làm chỗ dựa và làm nhiệm vụ tiên phong đột phá trong hoạt động giám sát góp phần từng bước đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác Mặt trận.

Hoạt động giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân và giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri đều xuất phát từ yêu cầu, nguyện vọng của Nhân dân, góp phần đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân, đảm bảo nguyên tắc thực hiện công khai, minh bạch, không chồng chéo, không làm cản trở hoạt động của chính quyền. Hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam không chỉ có ý nghĩa đem lại những lợi ích chính đáng, hợp pháp cho xã hội, mà còn có ý nghĩa chính trị sâu sắc, phản ánh mối quan hệ chính trị rất cơ bản giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân, trong đó Mặt trận Tổ quốc Việt Nam có vai trò là cầu nối.

Trong công tác phối hợp với các tổ chức thành viên cùng cấp để tiến hành hoạt động giám sát đã thực hiện đúng phương thức hiệp thương dân chủ, thống nhất hành động. Việc xác định đối tượng, nội dung, mục đích và yêu cầu giám sát được các chủ thể thực hiện giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam bàn bạc, thảo luận, quyết định một cách dân chủ. Bởi thế, đối tượng chịu sự giám sát và các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan trực tiếp trong quá trình giám sát được có ý kiến giải trình thêm về những vấn đề đặt ra trong quá trình giám sát. Các kết luận giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam mang tính chất khuyến nghị, đề xuất để các cơ quan, tổ chức và cá nhân có thẩm quyền xem xét, tiếp thu và thực hiện.

Những kết luận giám sát tuy không được bảo đảm thực hiện bằng sức mạnh cưỡng chế như các kết luận thanh tra, kiểm sát của cơ quan nhà nước nhưng có hiệu ứng lan tỏa rộng, có sức mạnh rất lớn bởi những kết luận đúng đắn, kiến nghị xác đáng, khách quan, có tính xây dựng sẽ được bảo đảm thực hiện bởi “quyền lực mềm” là sự ủng hộ của dư luận xã hội, của truyền thông, tạo điều kiện thuận lợi để các tầng lớp nhân dân theo dõi, giám sát việc thực hiện, góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền giải quyết và chất lượng, hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, giải quyết kiến nghị của cử tri; đồng thời, qua giám sát phát hiện được những bất cập của chính sách, pháp luật, sơ hở, yếu kém trong hoạt động quản lý nhà nước, từ đó Mặt trận Tổ quốc Việt Nam có kiến nghị với Đảng, Nhà nước việc xây dựng, hoàn thiện thể chế chính trị, pháp lý.

Thông qua hoạt động của Mặt trận và các tổ chức thành viên, Mặt trận tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri và các tầng lớp nhân dân, tập hợp dư luận xã hội, tạo thành nguồn thông tin, tư liệu phong phú về lý luận và thực tiễn để có cơ sở phục vụ hoạt động giám sát tập trung vào những vấn đề được Nhân dân quan tâm.

Tuy nhiên, công tác giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với hoạt động của chính quyền, nhất là ở cấp cơ sở nhiều nơi còn hình thức. Vẫn còn tình trạng cán bộ, đảng viên và người dân chưa nhận thức sâu sắc về vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Trong thực hiện giám sát, một số nơi, cán bộ Mặt trận chưa thể hiện được bản lĩnh dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, vẫn còn nể nang, né tránh thiếu chủ động xây dựng và triển khai các hoạt động giám sát.

Giám sát mang tính nhân dân là kênh kiểm soát quyền lực nhà nước từ bên ngoài (Nhân dân là chủ thể quyền lực giám sát những chủ thể được Nhân dân ủy quyền thực hiện quyền lực nhà nước để phục vụ Nhân dân); Mặt trận Tổ quốc Việt Nam luôn xuất phát từ góc độ của Nhân dân để giám sát hoạt động của các chủ thể có thể có các hành vi tác động đến cuộc sống của Nhân dân, ảnh hưởng trực tiếp đến các quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân, bảo đảm rằng các cơ quan này không lạm dụng quyền lực nhà nước mà Nhân dân đã trao để đi ngược lại lợi ích của Nhân dân; song đội ngũ làm công tác Mặt trận chuyên trách lại là công chức nhà nước, ngân sách hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (trong đó có hoạt động giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, giải quyết kiến nghị của cử tri) phụ thuộc vào chính quyền địa phương; chưa có chế độ kinh phí để Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trả thù lao thu hút đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học tham gia hoạt giám sát - lĩnh vực khó, nhạy cảm, đòi hỏi hàm lượng chất xám cao.

Hơn nữa, về nguyên tắc, quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân và dưới góc độ pháp luật, giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là giám sát mang tính nhân dân. Với điều kiện, cơ chế giữa chủ thể giám sát với đối tượng giám sát còn thiếu tính độc lập như hiện nay nên khó đảm bảo để Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thực hiện giám sát đối với đối tượng là cơ quan, tổ chức, cá nhân lãnh đạo chính quyền ngang cấp. Hiện nay, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam mới chỉ tổ chức thực hiện được giám sát đối với chính quyền cấp dưới chưa tổ chức giám sát chính quyền cùng cấp khiến hoạt động giám sát có phần chưa thể hiện đầy đủ bản chất giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Cơ chế tiếp thu, giải trình những ý kiến kiến nghị sau giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam để bảo đảm tính hiệu quả của hoạt động giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và sự tôn trọng đối với Nhân dân còn hạn chế. Luật Tiếp công dân có quy định: “Kiến nghị, phản ánh là việc công dân cung cấp thông tin, trình bày ý kiến, nguyện vọng, đề xuất giải pháp với cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có thẩm quyền về những vấn đề liên quan đến việc thực hiện chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật, công tác quản lý trong các lĩnh vực đời sống xã hội thuộc trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân đó” song còn thiếu quy định cụ thể của pháp luật về việc giải quyết kiến nghị của công dân như: Thời hạn giải quyết, trả lời với công dân, cơ quan, tổ chức đã chuyển kiến nghị, phản ánh đến cơ quan có thẩm quyền..., chế tài áp dụng đối với người có thẩm quyền không giải quyết, trả lời kiến nghị của công dân và cử tri.

Một số kiến nghị về hoàn thiện thể chế và các giải pháp thực hiện trách nhiệm giải quyết khiếu nại, tố cáo

Từng bước sửa đổi Luật Tiếp công dân, Luật Khiếu nại; ban hành Luật Giám sát của Nhân dân, Luật Giải quyết kiến nghị của cử tri và công dân, văn bản quy định về bảo vệ người tố cáo theo tinh thần Chỉ thị số 27-CT/TW ngày 10/1/2019 của Bộ Chính trị và quy định cụ thể về điều kiện, hình thức biểu dương, khen thưởng đối với người tố cáo; cơ chế đối thoại trực tuyến trong quá trình giải quyết khiếu nại; văn bản quy định cụ thể, đầy đủ mối quan hệ giữa Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với các tổ chức thành viên và giữa các tổ chức thành viên với nhau trong việc hiệp thương, dân chủ, phối hợp, thống nhất hành động để thực hiện các nhiệm vụ của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, trong đó có việc phối hợp thực hiện nhiệm vụ giám sát hoạt động tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo; quy định về trách nhiệm, chế tài áp dụng đối với các cơ quan, tổ chức thuộc đối tượng giám sát và các cơ quan, tổ chức liên quan không thực hiện các kiến nghị của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam - cơ quan tổ chức giám sát.

Tòa án nhân dân tối cao tiến hành tổng kết việc xét xử các vụ khiếu kiện hành chính trong những năm qua để có căn cứ đề xuất hoàn thiện các quy định của pháp luật về tố tụng hành chính, tạo niềm tin và điều kiện thuận lợi đối với công dân thực hiện khởi kiện tại Tòa án nhân dân đúng quy định của pháp luật.

Đảng, Nhà nước cần tiếp tục quan tâm hơn nữa đến nguồn lực con người và nguồn lực tài chính để tương xứng với vai trò to lớn của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các điều kiện đảm bảo hoạt động cần được quy định đầy đủ, rõ ràng hơn trong các văn bản quy phạm pháp luật.

Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tiếp tục tăng cường nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn, tuyên truyền nâng cao nhận thức trong toàn xã hội, trọng tâm là trong hệ thống chính trị về công tác giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nói chung và giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, kiến nghị của cử tri nói riêng.

Đảng, Chính phủ cần tiếp tục chỉ đạo quyết liệt công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và chỉ đạo các cấp ủy đảng, chính quyền, đoàn thể nhất là người đứng đầu sâu sát, quyết liệt trong lãnh đạo, chỉ đạo công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, giải quyết dứt điểm các vụ việc khiếu nại, tố cáo ngay từ khi mới phát sinh và các vụ việc khiếu nại, tố cáo đông người, phức tạp. Quốc hội, Chính phủ cần tiếp tục chỉ đạo việc thường xuyên rà soát, đánh giá kết quả thực hiện cơ chế, chính sách, pháp luật để khắc phục những sơ hở, bất cập trong quản lý nhà nước về đất đai, môi trường, về giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, giải quyết kiến nghị của cử tri.

Thanh tra Chính phủ cần tiếp tục đẩy mạnh việc thực hiện tiếp công dân trực tuyến trong toàn quốc; đầu tư, nâng cấp, hoàn thiện cơ sở dữ liệu quốc gia về khiếu nại, tố cáo để việc quản lý, khai thác và sử dụng dữ liệu được thuận lợi, an toàn. Công tác tiếp công dân ở các cấp, các ngành, địa phương, cơ quan, tổ chức cần được gắn với giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị. Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra về công tác tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo.

Toàn hệ thống chính trị cần tiếp tục đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật trong Nhân dân và công tác vận động, thuyết phục công dân khiếu nại, tố cáo đúng quy định của pháp luật nhằm nâng cao nhận thức, hiểu biết pháp luật và ý thức chấp hành pháp luật cho người dân để thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân theo quy định của pháp luật, không để kẻ xấu lợi dụng, kích động gây bức xúc dẫn đến vi phạm pháp luật.

TRẦN THỊ XUÂN LAN -  Ban Dân chủ, Giám sát và Phản biện xã hội,

Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam