Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Đỗ Văn Chiến trò chuyện với đại biểu tại Khu di tích Quốc gia đặc biệt Tân Trào, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang.

Bài 2: Quan tâm, chú trọng những vấn đề nóng

Trao đổi với chúng tôi về công tác giám sát và phản biện xã hội, nhiều cán bộ Mặt trận các địa phương cùng chung tâm tư: Ðây là những nhiệm vụ khó bởi tính chất, nội dung đôi khi được cho là nặng nề, gây khó khăn, phiền phức đối với đối tượng được giám sát, nghiên cứu. Chủ thể giám sát, phản biện cần đầu tư nhiều thời gian, công sức, chất xám để thể hiện được khả năng của mình trong quá trình thực hiện. Công tác tuyên truyền, giới thiệu, hướng dẫn nội dung này có nơi, có lúc không được quan tâm bởi nhận thức của nhiều người đối với giám sát, phản biện chưa thay đổi, e ngại khi tiếp cận, thậm chí có nơi không coi trọng, làm hình thức, tổ chức "cho xong". Trong quá trình làm việc về công tác này, có đồng chí lãnh đạo tỉnh tỏ ra thận trọng, dè dặt khi đề cập những vấn đề cốt lõi để tạo nên thành công thực chất bởi trong thực tế còn gặp những vấn đề chưa thể giải quyết kịp thời. Có nơi tổ chức giám sát, phản biện xong nhưng khi đề cập về kết quả cụ thể thì lại nắm chưa vững, chưa cập nhật, chưa đeo bám...

Khắc phục những hạn chế, yếu kém

Thời gian qua, có nhiều yếu tố ảnh hưởng chất lượng công tác giám sát, phản biện. Ðầu năm 2021, toàn bộ hệ thống Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị-xã hội tập trung công tác bầu cử, thời gian dành cho công tác giám sát và phản biện xã hội chủ yếu triển khai vào sáu tháng cuối năm. Bên cạnh đó, do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19 cho nên việc thành lập đoàn giám sát tại các địa phương, cơ sở không thực hiện được, các hoạt động giám sát chủ yếu thực hiện qua nghiên cứu, xem xét văn bản, báo cáo, ảnh hưởng nhiều đến kết quả giám sát. Một số nội dung giám sát của Mặt trận và các tổ chức chính trị-xã hội không thực hiện được do ảnh hưởng của đại dịch, một số nội dung không triển khai giám sát được đầy đủ theo kế hoạch mà chỉ thực hiện giám sát được ở một số địa phương. Trong đó, có những nội dung quan trọng, như giám sát việc chấp hành pháp luật về bảo đảm an toàn thực phẩm; giám sát việc thực hiện chính sách giảm nghèo, hỗ trợ người dân ổn định đời sống và sản xuất sau thiên tai; thực hiện chính sách, pháp luật về an toàn, vệ sinh lao động và bảo vệ môi trường, quản lý, xử lý chất thải công nghiệp trong doanh nghiệp...

Một số nội dung phản biện của Mặt trận và các tổ chức chính trị-xã hội theo kế hoạch năm 2021 không triển khai thực hiện được, phần lớn do không thể tổ chức được hội nghị phản biện, có nội dung phản biện xã hội chưa thực hiện được do yếu tố khách quan (cơ quan chủ trì soạn thảo văn bản xin lùi thời gian trình dự án luật sang năm 2022). Bên cạnh đó, công tác phản biện xã hội nhiều nơi còn khó khăn, lúng túng trong việc lựa chọn nội dung và cách thức tổ chức thực hiện; năng lực phản biện xã hội của cán bộ Mặt trận, các đoàn thể, nhất là ở cơ sở còn hạn chế... Việc thông báo những nội dung yêu cầu Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phản biện cho năm tiếp theo chưa được các cơ quan có liên quan thực hiện kịp thời dẫn đến chất lượng phản biện xã hội chưa cao.

Trao đổi về những vấn đề nêu trên, Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Hà Nội Nguyễn Lan Hương thẳng thắn nhìn nhận: Công tác phối hợp trong thực hiện hoạt động phản biện còn chưa được lãnh đạo Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân quan tâm thỏa đáng, chưa bố trí tham dự hội nghị phản biện xã hội và tiếp thu những ý kiến phản biện của các đại biểu, chuyên gia, nhà khoa học, nhà quản lý đối với nội dung phản biện xã hội. Việc gửi dự thảo các nội dung cần phản biện của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân cho Mặt trận Tổ quốc để tổ chức lấy ý kiến phản biện thường quá gấp, không đủ thời gian và cơ sở để nghiên cứu và góp ý, cho nên có những nội dung phản biện không sâu, không đáp ứng được yêu cầu đặt ra. Hiện, quy định về thời gian gửi tài liệu của đơn vị xây dựng dự thảo để Mặt trận Tổ quốc thực hiện quy trình phản biện xã hội 15 ngày trước ngày khai mạc kỳ họp Hội đồng nhân dân cùng cấp không bảo đảm thời gian cho Mặt trận thực hiện quy trình phản biện xã hội. Trong đó, những thông tin về quy hoạch, dự án, công trình, khu đô thị... ở Thủ đô thời gian qua không phải là "thông tin mật", nhưng ít được công khai hoặc công khai không kịp thời để nhận được sự đồng thuận của xã hội...

Hiệu quả, chất lượng công tác giám sát, phản biện xã hội tuy có nâng lên nhưng chưa đáp ứng được đòi hỏi thực tiễn đang đặt ra. Việc tổ chức hoạt động giám sát, phản biện xã hội còn chưa đều giữa các tổ chức thành viên và giữa các cấp, công tác giám sát và phản biện xã hội chưa thật sự được quan tâm, sâu sát và chỉ đạo thực hiện quyết liệt của người đứng đầu một số tổ chức cho nên hiệu quả, chất lượng chưa cao. Mặc dù nhiều kiến nghị sau phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã được cấp có thẩm quyền trao đổi, tiếp thu, phản hồi, tuy nhiên vẫn còn một số nội dung chưa kịp thời và thỏa đáng, nhiều nội dung phản hồi chỉ là thông báo, ghi nhận hoặc nghiên cứu xem xét.

Qua tìm hiểu thực trạng tại nhiều địa phương cho thấy, nhiều cơ sở đang gặp những khó khăn, hạn chế chung trong quá trình triển khai giám sát, phản biện xã hội nhưng các giải pháp tháo gỡ chưa thật sự hiệu quả. Có nơi, cán bộ Mặt trận và các tổ chức chính trị-xã hội chưa chủ động xây dựng kế hoạch, tham mưu cho hoạt động giám sát và phản biện xã hội. Một số cán bộ ở địa phương, cơ sở kiêm nhiệm, cùng một lúc phải triển khai nhiều nhiệm vụ, năng lực trình độ chưa đồng đều, trong khi việc tham mưu triển khai thực hiện giám sát và phản biện đòi hỏi có trình độ, kỹ năng, kinh nghiệm. Vì vậy, tiến độ triển khai một số hoạt động giám sát và phản biện còn chậm so với thực tế, chất lượng còn hạn chế. Bên cạnh đó, kinh phí cho hoạt động giám sát và phản biện còn ít, phần nào cũng ảnh hưởng đến việc triển khai các hoạt động. Hầu hết Mặt trận Tổ quốc ở cơ sở có năng lực tài chính chưa độc lập, chưa tự chủ cho nên còn khó khăn trong việc chủ động tổ chức phản biện xã hội. Kinh phí đầu tư cho hoạt động của hệ thống Mặt trận Tổ quốc và công tác phản biện xã hội chưa đủ, chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ.

Lựa chọn đúng nội dung để giám sát, phản biện

Ðề cập về những giải pháp để công tác giám sát, phản biện xã hội đạt hiệu quả thực chất, nhiều cán bộ Mặt trận và các đoàn thể cho rằng: Nội dung và phương thức giám sát, phản biện là những yếu tố quan trọng hàng đầu. Không nên ôm đồm nhiều vấn đề mà cần lựa chọn từ thực tế cuộc sống để triển khai. Nhất trí với các ý kiến này, Phó Chủ tịch-Tổng Thư ký Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Lê Tiến Châu lưu ý: Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị-xã hội cần quan tâm phương thức giám sát; quan tâm tới việc khảo sát lấy ý kiến của người dân đối với những vấn đề nổi cộm, bức xúc liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân. Cùng quan điểm nêu trên, các đồng chí lãnh đạo Mặt trận Tổ quốc tỉnh Quảng Trị nhấn mạnh: Lựa chọn nội dung giám sát theo hướng "ít nhưng chất", giám sát việc tiếp thu, giải quyết các kiến nghị sau giám sát để quyền lợi của người dân thật sự được tiếp thu, được giải quyết.

Ủy ban MTTQ thành phố Hà Nội tổ chức hội nghị phản biện xã hội.

Các đoàn giám sát, các hội nghị phản biện từ Trung ương đến cơ sở cần huy động sự tham gia rộng rãi của các tổ chức thành viên của Mặt trận Tổ quốc và nhân dân, sự tham gia của thành viên các hội đồng tư vấn, các chuyên gia, nhà khoa học, người có kinh nghiệm thực tiễn. Muốn vậy, từng cán bộ mặt trận, đoàn thể cần nắm bắt, tập hợp đầy đủ ý kiến, kiến nghị của cử tri và nhân dân để lựa chọn nội dung giám sát, thực hiện giám sát từ sớm, từ xa, giám sát đột xuất những vấn đề nổi cộm, gây bức xúc. Liên quan nội dung này, Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh Quảng Trị Ðào Mạnh Hùng và lãnh đạo Mặt trận một số địa phương cho rằng: Hằng năm, Mặt trận Tổ quốc cần chủ trì, thảo luận, thống nhất với các tổ chức chính trị-xã hội để xây dựng kế hoạch giám sát, phản biện, bảo đảm không trùng lặp, cụ thể, thiết thực. Quan trọng hơn, phải thường xuyên tiếp nhận và phản ánh kịp thời dư luận xã hội, thông tin, phản biện của nhân dân đối với những vấn đề từ cuộc sống. Việc tổ chức thực hiện giám sát và phản biện xã hội phải bảo đảm đúng quy trình, thống nhất trong hệ thống Mặt trận các cấp. Những kiến nghị sau giám sát, phản biện phải rõ ràng, cụ thể, có tính thuyết phục cao; bảo đảm cơ sở lý luận và thực tiễn, khách quan, công khai, hiệu quả thiết thực và mang tính xây dựng, phù hợp chủ trương, đường lối của Ðảng và pháp luật của Nhà nước.

Một nội dung quan trọng được nhiều cán bộ Mặt trận của Quảng Trị, Hà Nội đề xuất là cần tạo điều kiện và cơ hội tiếp cận thông tin của Mặt trận và nhân dân. Theo đó, cần công khai, minh bạch thông tin, mở rộng và thông thoáng các kênh thông tin; tạo điều kiện thuận lợi để Mặt trận và nhân dân có cơ hội tiếp cận các nguồn tư liệu, các nguồn thông tin có liên quan nội dung giám sát, phản biện xã hội. Cần phải có hệ thống phân tích, đánh giá, xử lý thông tin một cách khoa học, nhằm lựa chọn, chắt lọc để rút ra được những thông tin đúng, những thông tin là tiếng nói chính thống của đại đa số quần chúng nhân dân.

Nhiều ý kiến của cán bộ Mặt trận, các tổ chức chính trị-xã hội, các chuyên gia, các nhà khoa học đều thống nhất với những nội dung giám sát được Mặt trận đề xuất thực hiện trong thời gian tới. Ðáng chú ý trong đó là: Giám sát việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt, cán bộ đảng viên; Giám sát việc thực hiện chính sách hỗ trợ người lao động và sử dụng lao động gặp khó khăn do đại dịch Covid-19; Giám sát việc giải quyết một số vụ việc khiếu nại, tố cáo phức tạp, kéo dài; Giám sát việc thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; Giám sát việc thực hiện công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế... Bên cạnh đó, các tổ chức chính trị-xã hội tập trung giám sát một số nội dung liên quan việc thực hiện chính sách, pháp luật và quản lý nhà nước về bảo hiểm xã hội, về an toàn, vệ sinh lao động, về quản lý, xử lý chất thải công nghiệp và việc thực hiện Quy chế dân chủ nơi làm việc trong doanh nghiệp; giám sát việc quản lý sử dụng đất trồng lúa, chính sách tích tụ, tập trung đất đai cho sản xuất nông nghiệp...

Trên đây là những nội dung được các tầng lớp nhân dân, dư luận xã hội quan tâm và mong muốn có được những nhận định, đánh giá chính xác, công minh thực trạng cũng như những giải pháp xử lý những hạn chế, bất cập. Ðáng chú ý, trong trường hợp cần thiết, Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Trung ương các tổ chức chính trị-xã hội có thể bổ sung nội dung thực hiện giám sát khi phát sinh vụ việc, vấn đề nổi cộm, được dư luận quan tâm.

Theo ÐINH SONG LINH/Báo Nhân dân