Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường phát biểu tại hội nghị. Ảnh: Hồ Long

Chủ động từ sớm, từ xa

Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường cho biết, năm 2021 là năm chuyển giao giữa hai nhiệm kỳ Quốc hội với nhiều khó khăn, thách thức, nhất là đại dịch Covid-19 đã tác động tiêu cực đến nhiều mặt của đời sống kinh tế - xã hội. Trong bối cảnh đó, Quốc hội đã chủ động điều chỉnh, cải tiến, đổi mới cách thức tiến hành hoạt động giám sát để vừa đáp ứng được yêu cầu nâng cao hiệu lực, hiệu quả, vừa phù hợp với tình hình thực tiễn. Theo đó, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã không tiến hành giám sát chuyên đề và chất vấn tại các phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV, các hoạt động giám sát được triển khai cụ thể như sau:

Về xem xét các báo cáo, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã dành nhiều thời gian để thảo luận, xem xét kỹ lưỡng các báo cáo về kết quả thực hiện các kế hoạch về phát triển kinh tế - xã hội, ngân sách nhà nước năm 2021, các báo cáo về công tác năm 2021 của Chính phủ, Toà án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Kiểm toán Nhà nước, các báo cáo về công tác tư pháp, phòng, chống tham nhũng và một số báo cáo khác. Việc xem xét báo cáo của các cơ quan được thực hiện nghiêm túc, đúng quy định, đánh giá về những kết quả đạt được, hạn chế, tồn tại, nguyên nhân và giải pháp khắc phục để các cơ quan triển khai thực hiện. Đây tiếp tục là phương thức giám sát hiệu quả đối với việc tổ chức thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội trong thực tiễn; qua đó cũng thể hiện sự chia sẻ, sẵn sàng đồng hành của Quốc hội với Chính phủ, lắng nghe ý kiến của cử tri và Nhân dân, cùng cả nước cố gắng, nỗ lực vượt bậc trong những tháng cuối năm để nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội đạt được kết quả cao nhất.

Về chất vấn và trả lời chất vấn tại Kỳ họp thứ Hai, với tinh thần chủ động từ sớm, từ xa để lựa chọn những vấn đề thực sự bức xúc, nổi lên trong đời sống kinh tế - xã hội của đất nước, được nhiều đại biểu Quốc hội, cử tri quan tâm, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã chỉ đạo Tổng Thư ký Quốc hội tổng hợp đề xuất chất vấn của Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội; phiếu chất vấn bằng văn bản của đại biểu Quốc hội; ý kiến, kiến nghị của cử tri; những vấn đề nổi lên qua báo cáo của Chính phủ, báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, ý kiến thảo luận của đại biểu Quốc hội về tình hình kinh tế - xã hội năm 2021 để trình Quốc hội xem xét, lựa chọn. Theo đó, Quốc hội sẽ tiến hành chất vấn đối với các nhóm vấn đề thuộc 4 lĩnh vực kế hoạch và đầu tư, lao động, thương binh và xã hội, y tế, giáo dục và đào tạo. Đây là phiên chất vấn và trả lời chất vấn đầu tiên của nhiệm kỳ Quốc hội Khóa XV, với kỳ vọng tạo hiệu ứng tích cực cho cả nhiệm kỳ. Tổng Thư ký Quốc hội đang nghiên cứu tham mưu đổi mới cách thức tổ chức thực hiện tại kỳ họp này, làm cơ sở để triển khai áp dụng cho các kỳ họp, phiên họp sau.

Về hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Kế hoạch số 39/KH-UBTVQH15 ngày 18.8.2021, trong đó, yêu cầu Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội theo lĩnh vực phụ trách tiến hành đánh giá việc thực hiện các kết luận, kiến nghị giám sát; rà soát, tổng hợp kết quả giám sát việc ban hành văn bản quy định chi tiết các luật được Quốc hội Khóa XIV thông qua từ Kỳ họp thứ Chín đến Kỳ họp thứ Mười một (đã có hiệu lực thi hành). Hiện nay, Tổng Thư ký Quốc hội đang tổng hợp báo cáo kết quả giám sát và trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét tại Phiên họp tháng 11.2021.

Giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị cử tri ngày càng được tăng cường. Kể từ Phiên họp thứ Hai (tháng 8.2021), Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã quyết định đưa công tác dân nguyện thành hoạt động thường xuyên, định kỳ báo cáo, thảo luận tại phiên họp hằng tháng của Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong công tác dân nguyện, cũng như chỉ đạo, phối hợp giải quyết dứt điểm các vụ việc phức tạp, kéo dài. Bên cạnh đó, Ban Dân nguyện thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tích cực, chủ động phối hợp với các cơ quan hữu quan tổng hợp thông tin, xây dựng báo cáo giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội trình tại Kỳ họp thứ Hai về kết quả công tác tiếp công dân, giải quyết đơn, thư khiếu nại, tố cáo năm 2021, bảo đảm tính thời sự, khách quan, toàn diện, có số liệu chứng minh rõ ràng và kiến nghị cụ thể.

Đặc biệt, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho biết, trước diễn biến phức tạp của dịch bệnh, với tinh thần Quốc hội hành động và đồng hành cùng Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đã thành lập Tổ công tác đặc biệt do một đồng chí Phó Chủ tịch Quốc hội phụ trách có nhiệm vụ giúp Ủy ban Thường vụ Quốc hội theo dõi và giám sát công tác phòng, chống dịch Covid - 19 của Chính phủ và việc thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Qua đó, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã góp phần quan trọng cùng cả nước xử lý kịp thời và kiểm soát được dịch Covid - 19, duy trì sản xuất kinh doanh, hỗ trợ người dân và doanh nghiệp vượt qua khó khăn, thử thách.

Ngoài ra, thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về Chương trình giám sát, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, các Đoàn đại biểu Quốc hội, đại biểu Quốc hội cũng tích cực triển khai nhiều hoạt động giám sát thuộc phạm vi phụ trách, tập trung vào những vấn đề lớn, quan trọng hoặc bức xúc trong cuộc sống.

Sử dụng tối đa, có hiệu quả các kết quả, kết luận thanh tra, kiểm tra, kiểm toán

Ảnh: Hồ Long

Về xây dựng và triển khai Chương trình giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội năm 2022, Tổng Thư ký, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội nêu rõ, năm 2022, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ tiến hành xem xét các báo cáo, chất vấn và trả lời chất vấn, giám sát chuyên đề, giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri, việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân…Trong đó, Quốc hội sẽ tiến hành giám sát tối cao 2 chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực thi hành”  và “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí giai đoạn 2016-2021”. Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiến hành giám sát 2 chuyên đề “Việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo từ ngày 1.7.2016 đến ngày 1.7.2021” và “Việc thực hiện các nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã trong giai đoạn 2019-2021”. Tổng Thư ký Quốc hội đã tham mưu giúp Ủy ban Thường vụ Quốc hội tăng cường chỉ đạo, điều hòa, phối hợp hoạt động giám sát chuyên đề, trong đó đã phân công trách nhiệm chủ trì, cũng như trách nhiệm phối hợp của các cơ quan của Quốc hội, cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội; thành lập các Đoàn giám sát với các thành viên là đại diện Thường trực Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu mời tham gia là đại diện Ủy ban Trung ương Mặt trận tổ quốc Việt Nam, Kiểm toán Nhà nước, các chuyên gia trong lĩnh vực liên quan đến nội dung chuyên đề giám sát, bảo đảm huy động sức mạnh tổng hợp trong quá trình tổ chức giám sát.

Với tinh thần chuẩn bị kỹ lưỡng từ sớm, từ xa, các Đoàn giám sát đã tích cực nghiên cứu, xây dựng các kế hoạch chi tiết và đề cương báo cáo dưới sự chỉ đạo sát sao của đồng chí Chủ tịch Quốc hội, các đồng chí Phó Chủ tịch Quốc hội và Trưởng Đoàn giám sát.

Tổng Thư ký, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội nhấn mạnh, việc triển khai hoạt động của các Đoàn giám sát chuyên đề của Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội có một số điểm khác so với thông lệ trước đây, đó là: Nghị quyết thành lập Đoàn giám sát ban hành không kèm theo kế hoạch mà đưa một số nội dung chính như: phạm vi, đối tượng, nội dung, thời gian xem xét báo cáo... vào Nghị quyết; Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến và thông qua kế hoạch chi tiết, đề cương báo cáo của các Đoàn giám sát chuyên đề; đồng thời, xác định cụ thể hơn về đối tượng, nội dung giám sát tại Kế hoạch chi tiết để tạo sự chủ động cho Đoàn giám sát trước khi Trưởng Đoàn giám sát ký ban hành; Lần đầu tiên, các Đoàn giám sát có sự tham gia của lãnh đạo một số cơ quan như: Ban Tổ chức Trung ương, Kiểm toán nhà nước, các chuyên gia là lãnh đạo các Bộ, ngành và đặc biệt là sử dụng tối đa, có hiệu quả các kết quả, kết luận thanh tra, kiểm tra, kiểm toán; Căn cứ tình hình thực tế và trên cơ sở xem xét báo cáo của các cơ quan, Đoàn giám sát sẽ lựa chọn cơ quan, địa phương và báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định trước khi tổ chức  giám sát trực tiếp tại cơ quan, địa phương, cơ sở; Hội đồng Nhân dân tỉnh tổ chức việc thực hiện giám sát và gửi báo cáo về Đoàn giám sát; Các Đoàn đại biểu Quốc hội phải tổ chức giám sát đối với cả 4 chuyên đề; đồng thời, huy động sự phối hợp tham gia giám sát của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh, các tổ chức chính trị, xã hội và chịu trách nhiệm bước đầu về kết quả giám sát, tính xác thực của báo cáo tại địa phương.

Bên cạnh các hoạt động giám sát nêu trên, để hoạt động giám sát của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội đáp ứng yêu cầu đổi mới, phù hợp với chiến lược xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, Ủy ban Thường vụ Quốc hội thành lập Ban Chỉ đạo xây dựng Đề án tiếp tục đổi mới hoạt động giám sát của Quốc hội. Với tinh thần khẩn trương, nghiêm túc, Ban Chỉ đạo đã nghiên cứu chuẩn bị dự thảo Kế hoạch chi tiết và đề cương Đề án xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội trước khi ban hành; bảo đảm mục tiêu nghiên cứu, xây dựng Đề án đáp ứng yêu cầu khả thi, tính mới, chất lượng và tiến độ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 3.

Chỉ rõ địa điểm, quy rõ trách nhiệm

Năm 2022 là năm có ý nghĩa quan trọng trong triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII và Chương trình hành động của Đảng đoàn Quốc hội thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII. Để thực hiện “Việc đổi mới và đẩy mạnh công tác giám sát là khâu trọng tâm, then chốt để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội”, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội đề nghị các cơ quan quan tâm một số vấn đề trong triển khai thực hiện Chương trình giám sát của Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội năm 2022:

Một là, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội, đại biểu Quốc hội phát huy tinh thần chủ động trong hoạt động giám sát; quán triệt và thực hiện nghiêm quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng Nhân dân, Quy chế tổ chức thực hiện một số hoạt động giám sát của Quốc hội; tiếp tục đổi mới, sáng tạo, giám sát đúng và trúng, chỉ rõ địa điểm, quy rõ trách nhiệm của tổ chức, cá nhân và đề xuất sửa đổi, bổ sung nhằm hoàn thiện hệ thống chính sách, pháp luật của Nhà nước. Tăng cường tính tranh luận, đi sâu làm rõ vấn đề, trách nhiệm trong thảo luận, xem xét các báo cáo, chất vấn và trả lời chất vấn; sử dụng thông tin từ cơ quan kiểm toán nhà nước, thanh tra trong quá trình tiến hành giám sát. Nghị quyết về giám sát, chất vấn cần gọn, rõ, có các tiêu chí định lượng, mốc thời gian, trách nhiệm cụ thể của các cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan và giao nhiệm vụ cho các cơ quan theo chức năng, nhiệm vụ theo dõi, giám sát việc thực hiện các nghị quyết, kiến nghị sau giám sát.

Hai là, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tổ chức triển khai thực hiện hiệu quả Nghị quyết về Chương trình giám sát của Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội năm 2022; tăng cường chỉ đạo các cơ quan trong phối hợp triển khai, điều hòa, phối hợp các hoạt động giám sát, bảo đảm gắn kết giữa hoạt động giám sát với hoạt động lập pháp và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước.

Ba là, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội căn cứ điều kiện và tình hình thực tế, chủ động xây dựng và triển khai thực hiện chương trình giám sát của mình, báo cáo kết quả thực hiện theo đúng quy định của pháp luật. Tăng cường giải trình về những vấn đề bức xúc, nổi lên trong đời sống kinh tế - xã hội, được đại biểu Quốc hội, cử tri quan tâm, đặc biệt là những vấn đề thực tiễn đang đặt ra, tạo chuyển biến tích cực trong công tác quản lý nhà nước và giải tỏa bức xúc trong xã hội; đồng thời, giúp giảm tải áp lực đối với hoạt động giám sát của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Bốn là, các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan ở trung ương và địa phương có trách nhiệm phối hợp chặt chẽ với các cơ quan của Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội và đại biểu Quốc hội trong hoạt động giám sát; báo cáo và cung cấp đầy đủ, kịp thời, chính xác những thông tin, tài liệu cần thiết có liên quan đến nội dung giám sát theo yêu cầu của cơ quan tiến hành giám sát. Các cơ quan chịu sự giám sát thực hiện đầy đủ, kịp thời, nghiêm túc những kiến nghị sau giám sát và báo cáo kết quả thực hiện đến Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Hoàng Ngọc