Tham dự Hội nghị có bà Trương Thị Mai, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Dân vận Trung ương; ông Trần Thanh Mẫn, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam; bà Nguyễn Thanh Hải, Ủy viên Trung ương Đảng, Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Trưởng Ban Dân nguyện của Quốc hội; ông Hầu A Lềnh, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký UBTƯ MTTQ Việt Nam; ông Bùi Văn Cường, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, cùng đại diện lãnh đạo Quốc hội, Chính phủ, các ban xây dựng Đảng; các bộ, ban ngành, cơ quan, tổ chức chính trị - xã hội ở Trung ương; các đồng chí lãnh đạo của thành phố Hà Nội và 2.779 đại biểu từ 63 điểm cầu trực tuyến trên cả nước.

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Bí thư Trung ương Đảng, Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Trần Thanh Mẫn khẳng định, Quyết định 217, 218 được xem là cơ sở cần thiết, quan trọng để cụ thể hóa quyền, trách nhiệm về giám sát, phản biện xã hội, tham gia góp ý xây dựng Đảng, Nhà nước của MTTQ Việt Nam trong Luật MTTQ Việt Nam năm 2015 và Nghị quyết liên tịch số 403 năm 2017 giữa Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ và Đoàn Chủ tịch UBTƯ MTTQ VN quy định chi tiết về các hình thức giám sát, phản biện xã hội của MTTQ VN. Nhờ có cơ chế khá đầy đủ, toàn diện, hoạt động giám sát, phản biện xã hội của MTTQ Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội ngày càng được triển khai mạnh mẽ, đồng bộ, từng bước mang lại hiệu quả rõ rệt; vị thế, vai trò, quyền và trách nhiệm của MTTQ Việt Nam, của các đoàn thể chính trị - xã hội được nâng lên.

Chủ tịch Trần Thanh Mẫn cho biết, ngày 16/5/2017, tại Hà Nội, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam đã chủ trì, phối hợp với Ban Dân vận Trung ương tổ chức Hội nghị sơ kết trực tuyến toàn quốc 3 năm thực hiện hai quyết định quan trọng này. Tại Hội nghị sơ kết 3 năm, các bên đã có sự đánh giá nghiêm túc, khách quan, đầy đủ về thực trạng quá trình tổ chức triển khai thực hiện, kết quả, đặc biệt là phương hướng trong thời gian tới. Từ hội nghị sơ kết này, thông qua việc đánh giá, rút kinh nghiệm kịp thời, nên quá trình thực hiện hai Quyết định trên trong hệ thống 2 năm gần đây tiếp tục có những kết quả nhất định, khắc phục được một số hạn chế, bất cập, đồng thời tạo bước chuyển biến quan trọng đối với những công việc được coi là không dễ.

“Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam ghi nhận thời gian vừa qua, Ban Dân vận Trung ương tiếp tục phối hợp với MTTQ Việt Nam tổ chức các hội nghị tại các khu vực, vùng miền có tính chất chuyên đề, chuyên sâu để bàn giải pháp tiếp tục thực hiện có hiệu quả Quyết định 217, 218 của Bộ Chính trị, đề xuất cơ chế kiểm tra, giám sát của MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên”, Chủ tịch Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh.

Bày tỏ niềm vui mừng khi hoạt động giám sát, phản biện xã hội, góp ý xây dựng Đảng, chính quyền của MTTQ Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội đã và đang mang lại hiệu quả rõ rệt, Chủ tịch Trần Thanh Mẫn khẳng định, Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp đã phát huy tốt vai trò của các chuyên gia, nhà khoa học, các chức sắc, tôn giáo, người tiêu biểu tham gia giám sát, phản biện xã hội, góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền. Để đạt được kết quả như ngay hôm nay, ngoài sự cố gắng, nỗ lực của MTTQ Việt Nam và đoàn thể chính trị - xã hội, các tổ chức thành viên, sự quan tâm chỉ đạo của các cấp uỷ Đảng còn có cả cả sự vào cuộc tích cực của nhân dân trên cả nước.

Tuy nhiên, Chủ tịch Trần Thanh Mẫn vẫn trăn trở khi việc thực hiện hoạt động giám sát, phản biện xã hội, tham gia góp ý xây dựng Đảng, chính quyền của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội ở một số nơi còn hạn chế, chưa tương xứng với tiềm lực của MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và sự kỳ vọng của nhân dân.

Chính vì vậy, Chủ tịch Trần Thanh Mẫn cho rằng, Hội nghị là dịp đại biểu cùng thảo luận về sự phối hợp giữa cấp ủy đảng, chính quyền, MTTQ Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội, các tổ chức thành viên có liên quan trong quá trình triển khai thực hiện; những vấn đề đặt ra trong vai trò chủ trì của MTTQ Việt Nam và việc nêu cao trách nhiệm của các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức thành viên. Từ đó đánh giá thực trạng về hoạt động giám sát, phản biện xã hội, góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội; nhất là sự chuyển biến trong thực hiện trách nhiệm giải quyết, trả lời, phản hồi của các cơ quan, tổ chức, cá nhân được giám sát, được phản biện, được góp ý.

Đồng thời đây cũng là dịp giới thiệu những mô hình hay, cách làm tốt, địa phương, tổ chức thành viên tâm đắc về công tác giám sát, phản biện xã hội hiệu quả của địa phương, tổ chức mình để các địa phương, tổ chức khác có thể tham khảo, học tập, trao đổi kinh nghiệm và đề xuất, kiến nghị giải pháp trong thời gian tới.

Báo cáo sơ kết 5 năm triển khai các hoạt động giám sát, phản biện xã hội, góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền của hệ thống MTTQ Việt Nam, Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Ngô Sách Thực cho biết, sau 5 năm, công tác giám sát, phản biện xã hội và tham gia góp ý xây dựng Đảng, chính quyền của Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp thực hiện theo Quyết định số 217-QĐ/TW, Quyết định 218-QĐ/TW của Bộ Chính trị đã có nhiều chuyển biến, tiến bộ và đạt được nhiều kết quả quan trọng. Qua đó, MTTQ, các đoàn thể chính trị - xã hội thực hiện rõ nét hơn chức năng đại diện, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên, hội viên và nhân dân, được Đảng, Nhà nước, các cấp, ngành và nhân dân đánh giá cao.

Thực hiện Quyết định 217, Quyết định 218 của Bộ Chính trị, thời gian qua, cấp ủy, chính quyền các cấp đã quan tâm xây dựng, ban hành các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn, phối hợp hoạt động giám sát, phản biện xã hội, góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền của MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội ở địa phương; đặc biệt quan tâm xây dựng cơ chế, điều kiện thuận lợi hơn cho hoạt động giám sát, phản biện xã hội, góp ý xây dựng Đảng, chính quyền.  

Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp đã làm tốt vai trò chủ trì phối hợp với các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức thành viên khác. Từ năm 2018, Ủy ban MTTQ các cấp đã hiệp thương thống nhất xây dựng kế hoạch giám sát, phản biện xã hội, làm rõ hơn vai trò chủ trì của MTTQ Việt Nam và của từng tổ chức chính trị - xã hội, khắc phục sự trùng lặp về nội dung, thời gian, địa bàn giám sát. Thông qua đó cũng phát huy vai trò của các Hội đồng tư vấn, Ban tư vấn, Tổ tư vấn, Ủy viên Ủy ban MTTQ Việt Nam, các chuyên gia, nhà khoa học trong các lĩnh vực để thực hiện giám sát, phản biện xã hội, góp ý xây dựng Đảng, chính quyền.

Các hoạt động giám sát, phản biện xã hội và tham gia góp ý xây dựng Đảng, chính quyền của MTTQ Việt Nam từng bước đi vào nề nếp. MTTQ Việt Nam các cấp đã tích cực bám sát chương trình, kế hoạch của cấp ủy, chính quyền các cấp và nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng Đảng, chính quyền của địa phương, những vấn đề xã hội, nhân dân quan tâm, bức xúc để giám sát, phản biện xã hội hàng năm. Việc góp ý thường xuyên, định kỳ, đột xuất được quan tâm hơn; gắn giám sát, phản biện xã hội với nhiệm vụ lắng nghe ý kiến nhân dân, vận động nhân dân thực hiện chính sách, pháp luật, các phong trào thi đua yêu nước, các cuộc vận động. Việc xây dựng báo cáo tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri, nhân dân tại các kỳ họp Quốc hội, thông báo xây dựng chính quyền của MTTQ các cấp trình tại các kỳ họp của HĐND có nhiều đổi mới, được các cấp và nhân dân quan tâm, đánh giá cao.

Nhiều văn bản kiến nghị sau giám sát, phản biện xã hội ở một số địa phương có chất lượng tốt được các cơ quan, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm tiếp thu, phản hồi, nhất là các kiến nghị sau giám sát, đem lại hiệu quả thiết thực. Các hoạt động giám sát, phản biện xã hội, tham gia góp ý xây dựng Đảng, chính quyền của MTTQ Việt Nam đã giúp cơ quan có thẩm quyền hoạch định, thực thi có hiệu quả hơn các chính sách, pháp luật, góp phần quan trọng trong xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc, ổn định tình hình nhân dân, thực hiện các mục tiêu phát triển của các địa phương và cả nước...

Đến nay, đã có 47/63 tỉnh, thành phố ban hành Quy chế tiếp xúc, đối thoại trực tiếp của người đứng đầu cấp ủy đảng, chính quyền các cấp với nhân dân; 47/63 tỉnh, thành phố đã ban hành Quy định trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền các cấp tiếp thu góp ý của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân. Đây là cơ chế tương tác rất hữu ích để MTTQ Việt Nam các tỉnh, thành phố thực hiện tốt và đến cùng trách nhiệm của mình.

Trong 5 năm qua, Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp ở cơ sở đã chủ trì phối hợp giám sát được 492.784 cuộc, trong đó cấp tỉnh là 4.093 cuộc, năm sau nhiều hơn năm trước; Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp huyện là 22.679 cuộc; Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã, chủ trì giám sát được 466.012 cuộc.

Theo số liệu báo cáo của 63/63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, đến thời điểm hết tháng 9/2018, địa phương có số văn bản phản biện nhiều nhất là thành phố Hà Nội với 7.560 văn bản, tiếp đó là Đồng Tháp với 5.015 văn bản phản biện và thấp nhất là các tỉnh Điện Biên, Hà Nam mỗi tỉnh tổ chức được 01 hội nghị phản biện xã hội của cấp tỉnh. Tính đến nay, 100% cấp tỉnh trong cả nước đã triển khai hoạt động phản biện xã hội; ở một số địa phương, cấp huyện, cấp xã chưa tiến hành triển khai hoạt động phản biện xã hội.

Sau 5 năm, Ủy ban MTTQ Việt Nam các cấp ở địa phương tổ chức 82.865 cuộc phản biện xã hội, trong đó: Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh chủ trì phản biện xã hội được 4048 cuộc; Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp huyện chủ trì phản biện xã hội được 15.064 cuộc; Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp xã chủ trì phản biện xã hội được 63.753 cuộc.

Hương Diệp - Ảnh Quang Vinh