Nhắc đến Hòa Bình, nhiều người biết đến đó là nơi có "dòng sông ánh sáng” tức dòng sông Đà, vừa hùng vĩ, hiểm trở vừa thơ mộng, hấp dẫn. Với sự giúp đỡ Đảng và Nhà nước Liên Xô ( cũ), tháng 11/1979, trên dòng sông Đà, công trình Nhà máy Thủy điện Hòa Bình chính thức được khởi công xây dựng để kiến tạo ra dòng điện sáng.

Là một trong những thuỷ điện lớn nhất khu vực Đông Nam Á, Thủy điện Hòa Bình không chỉ là niềm tự hào riêng của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân các dân tộc tỉnh Hòa Bình mà còn là niềm tự hào của đất nước Việt Nam. Nhưng ít ai biết rằng để có được công trình mang dấu ấn, tầm vóc của thế kỷ XX đó 168 người con đất Việt và những người bạn là chuyên gia Liên xô đã ngã xuống.

Cùng với đó có hàng ngàn hộ dân cư trú ven sông Đà phải rời quê hương, bản quán đến định cư ở nơi khác.

Nhân kỷ niệm 40 năm chuyển dân lòng hồ sông Đà, đồng chí Bùi Văn Luyến, Bí thư huyện ủy huyện Đà Bắc chia sẻ: Việc chuyển dân phục vụ cho nhiệm vụ xây dựng Nhà máy thủy điện Hòa Bình trên sông Đà tính đến nay vẫn được xem là một cuộc chuyển dân lớn nhất trong lịch sử đất nước sau chiến tranh. Đây được xác định là một trong những nhiệm vụ đặc biệt, cực kỳ quan trọng để kịp thời phục vụ cho kế hoạch ngăn sông Đà (đợt I năm 1983, đợt II năm 1986 và phát điện tổ máy số I năm 1987). Nhiệm vụ nặng nề này được T.Ư Đảng, Chính phủ giao Tỉnh ủy, UBND tỉnh Hà Sơn Bình (cũ), trực tiếp là các địa phương: Đà Bắc, Mai Châu, Tân Lạc, Kỳ Sơn và thị xã Hòa Bình (nay là TP Hòa Bình) tổ chức thực hiện.

Trong đó, Đà Bắc được coi là trung tâm của cuộc chuyển dân. Tại thời điểm đó, huyện Đà Bắc có 23 xã thì có 18 xã nằm ở ven 2 bờ sông Đà, trong đó 7 xã phải di chuyển toàn bộ ra khỏi khu vực lòng hồ. Với sự quan tâm chỉ đạo sâu sát từ Trung ương, từ tỉnh, đội ngũ cán bộ, đảng viên đã phát huy tốt vai trò trong việc tuyên truyền, gương mẫu tổ chức thực hiện đúng chủ trương của Đảng, Chính phủ về công tác di dân vùng lòng hồ sông Đà. Qua đó đã tạo được sự tin tưởng tuyệt đối của người dân. Từ năm 1982 - 1986, huyện đã hoàn thành việc di chuyển 2.365 hộ dân với 12.397 nhân khẩu, 3.700 mồ mả cùng hàng chục vạn m2 nhà ở của Nhân dân tại 60 bản, làng thuộc 18/23 xã để dòng điện sông Đà toả sáng.

Hòa Bình là tỉnh miền núi có đông đồng bào DTTS cùng chung sống, vì vậy công tác định canh, định cư  (ĐCĐC) và ổn định dân cư cho đồng bào DTTS luôn là một trong những mối quan tâm hàng đầu. Những năm qua, các cấp ủy Đảng, chính quyền trong tỉnh đã quan tâm ưu tiên nguồn lực từ nhiều chương trình, dự án để đầu tư trực tiếp cho các xã khó khăn, vùng ĐBDTTS như: Chương trình MTQG xây dựng NTM; giảm nghèo bền vững; chính sách hỗ trợ theo cơ chế Nghị quyết số 30a/2008/NQ/CP; Nghị quyết số 37- NQ/TW... Bên cạnh đó, các sở, ngành đã tham mưu cho tỉnh tổ chức thực hiện một số chính sách đặc thù, trong đó phải kể đến Đề án số 03-ĐA/TU của BTV Tỉnh ủy về củng cố nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị, phát triển KT-XH và bảo đảm QP-AN 2 xã Hang Kia, Pà Cò, huyện Mai Châu; Đề án đầu tư, hỗ trợ 36 thôn, xóm khó khăn nhất tỉnh, phạm vi nằm trên địa bàn 8 huyện và TP Hoà Bình; Đề án số 726 hỗ trợ hộ nghèo, khó khăn về nhà ở tại 2 xã Hang Kia, Pà Cò...

Là một trong những cán bộ được cử về cơ sở  "3 cùng” với dân để thực hiện công tác ĐCĐC và ổn định dân cư cho đồng bào DTTS, ông Dương Đức Sáng, nguyên Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh chia sẻ: Vào những năm 1988-1990, đồng bào dân tộc Dao, dân tộc Mông, Tày, Thái, thậm và một số ít đồng bào Mường trong tỉnh vẫn giữ tập quán du canh, du cư (DCDC). Hậu quả rừng bị chặt phá, đất bị thoái hoá bạc màu, ô nhiễm môi trường, mất cân bằng hệ sinh thái, đời sống của người dân hết sức bấp bênh và phần đa là nghèo đói. Trước thực trạng đó, tỉnh đã có nhiều quyết sách để xóa bỏ tập quán này. Một trong những phương cách là cử tổ công tác gồm cán bộ Chi cục ĐCĐC, Chi cục Kiểm lâm, Kỹ sư nông nghiệp… phối hợp với lãnh đạo các huyện về nằm vùng ở xóm, xã để tuyên truyền, hướng dẫn người dân phát triển trồng trọt, chăn nuôi, đồng thời vận động người dân an cư để lập nghiệp.

Theo đó bước chân ông Dương Đức Sáng và những người cộng sự đã đi tới nhiều xóm, bản như: Xóm Tằm, xã Cao Sơn, xóm Rãnh, xã Toàn Sơn, Đồng Chum, Đồng nghê, Mường Tuổng (cũ) huyện Đà Bắc; xóm Tiệng, xóm Suối Thản (cũ), xã Đú Sáng (Kim Bôi); xã Ngọc Sơn, Ngọc Lâu (Lạc Sơn); các xã Quyết Chiến, Ngổ Luông, Nam Sơn, Bắc Sơn (Tân Lạc) để tuyên truyền chính sách của Đảng, Nhà nước về công tác ĐCĐC và hướng dẫn người dân phát triển trồng ngô, mía, chè… trên đất dốc. Đặc biệt, trong những năm 1990-1992, tỉnh tập trung cao cho việc vận động người dân xã Hang Kia, Pà Cò (Mai Châu) triệt phá cây thuốc phiện chuyển sang trông mận hậu, ngô lai, đào pháp… Mưa dầm thấm đất, ở những nơi có cán bộ đến tuyên truyền, vận động bà con đã hiểu ra và từng bước xóa bỏ tập quán DCDC yên tâm ổn định cuộc sống.

Từ năm 2005, tỉnh triển khai tích cực Đề án hỗ trợ đất sản xuất, đất ở, nhà ở và nước sinh hoạt cho hộ đồng bào DTTS nghèo. Cùng với đó, công tác quy hoạch, quản lý, sử dụng đất đai ở vùng đồng bào DTTS số  được quan tâm, thực hiện có hiệu quả. Giai đoạn 2002-2010, thực hiện chính sách di dân ĐCĐC, Chương trình 134, 135 và dự án ổn định dân cư phát triển KT-XH vùng chuyển dân sông Đà, tỉnh đã đầu tư khai hoang, phục hóa hàng trăm ha ruộng nước, ruộng màu, san tạo mặt bằng tái định cư, giải quyết phần nào nhu cầu đất ở, đất sản xuất cho đồng bào DTTS. Đồng thời, xây dựng các điểm ĐCĐC tập trung tại bản Cang, xã Pà Cò (Mai Châu); điểm khu suối Kẻ, xóm Mít, xã Tu Lý (Đà Bắc) cho các hộ trước đây DCDC ổn định cuộc sống, sản xuất. Ngoài ra, tỉnh cũng đã sắp xếp cho hàng trăm hộ DCDC về ở xen ghép tại các KDC, được cấp đất ở, đất sản xuất, hưởng các công trình phúc lợi…

Luôn xây đắp và mở rộng lộ trình giúp người dân an cư, đến nay, Hòa Bình đã hoàn toàn xóa bỏ được tập quán DCDC trong đồng bào DTTS. Đồng bào các dân tộc trong tỉnh đoàn kết, gắn bó chung sức xây dựng trên chặng đường xây NTM, giảm nghèo bền vững, góp phần thúc đẩy phát triển KT-XH chung của tỉnh.

Với đặc thù của một tỉnh miền núi, trình độ dân trí chưa đồng đều, thường xuyên bị ảnh hưởng bởi thiên tai…, công tác giảm nghèo bền vững (GNBV) ở tỉnh được xem như một bài toán khó. Càng khó càng phải làm, phải tập trung cao độ để giải quyết. Bởi vậy, Chương trình GNBV luôn được coi là chương trình trọng tâm trong chiến lược phát triển KT-XH của tỉnh.

Theo đó, trong những năm qua, tỉnh đã quan tâm và dành nhiều nguồn lực ưu tiên cho công tác giảm nghèo. Cùng với việc thực hiện các chính sách giảm nghèo theo hướng dẫn của T.Ư, tỉnh đã ban hành thêm một số chính sách riêng để thúc đẩy lộ trình GNBV. Cấp ủy, chính quyền các cấp tập trung lãnh đạo, chỉ đạo triển khai thực hiện đồng bộ về chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước về giảm nghèo. Huy động cả hệ thống chính trị và các tầng lớp Nhân dân góp sức, chung tay vì mục tiêu GNBV, nhất là từ khi phong trào thi đua "Tỉnh Hòa Bình chung tay vì người nghèo - Không để ai bị bỏ lại phía sau” được phát động.

Trong giai đoạn 2016 - 2020, tỉnh đã huy động được 1.184,428 tỷ đồng để thực hiện các dự án của Chương trình MTQG GNBV. Trong đó, ngân sách T.Ư hỗ trợ 778,996 tỷ đồng vốn đầu tư và 276,167 tỷ đồng vốn sự nghiệp. Ngân sách địa phương chi 23,804 tỷ đồng vốn đầu tư. Vốn Ailen viện trợ không hoàn lại 38,9 tỷ đồng. Nguồn huy động từ Nhân dân, các tổ chức chính trị quyên góp ủng hộ thực hiện các mục tiêu của chương trình khoảng 66,061 tỷ đồng. Trong đó, Nhân dân đóng góp 31,061 tỷ đồng, chủ yếu bằng hình thức huy động ngày công lao động, hiến đất, cây cối, hoa màu thực hiện xây dựng các công trình cơ sở hạ tầng thiết yếu; nguồn các tổ chức quyên góp ủng hộ 35 tỷ đồng, chủ yếu hỗ trợ vật chất cho địa phương, cộng đồng dân cư, hộ nghèo về trang thiết bị văn hóa, giáo dục, y tế... theo đó, giai đoạn 2016 - 2020, công tác GNBV trên địa bàn tỉnh đã đạt được những kết quả ấn tượng, giảm bình quân 3,16% hộ nghèo/năm, vượt chỉ tiêu, kế hoạch đề ra.

Từ năm 2020 đến nay, chương trình GNBV tiếp tục nhận được sự quan tâm sâu sát từ tỉnh tới cơ sở. Đồng chí Quách Thị Kiều, Giám đốc Sở LĐ-TB&XH cho biết: Để thúc đẩy lộ trình GNBV, UBND tỉnh đã ban hành Kế hoạch thực hiện Chương trình MTQG GNBV giai đoạn 2021-2025 và hàng năm. HĐND tỉnh ban hành Nghị quyết quy định nguyên tắc, tiêu chí, định mức phân bổ vốn ngân sách Trung ương và tỷ lệ vốn đối ứng ngân sách địa phương thực hiện chương trình MTQG GNBV giai đoạn 2021-2025 và hàng năm. Đồng thời có kế hoạch kiểm tra, giám sát và đánh giá kết quả thực hiện chương trình. Tháng 4/2022, BTV Tỉnh ủy đã ban hành Kế hoạch số 95-KH/TU về "Thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW, ngày 23/6/2021 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác GNBV đến năm 2030”.

Nhờ có sự quan tâm sâu sát đó nên trong 2 năm 2021-2022 mặc dù gặp rất nhiều khó khăn do tình hình dịch  Covid-19 ảnh hưởng lớn đến KT-XH, nhưng Hòa Bình vẫn tổ chức triển khai thực hiện tốt các nhiệm vụ của chương trình giảm nghèo. Kết quả mỗi năm giảm bình quân từ 2,5-3% hộ nghèo, đạt chỉ tiêu Nghị quyết đại hội tỉnh Đảng bộ đề ra. Dự kiến đến cuối năm 2022, tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh theo chuẩn giai đoạn 2021-2025 giảm còn 12,99%.

Hưởng ứng phong trào thi đua "Tỉnh Hòa Bình chung tay vì người nghèo - Không để ai bị bỏ lại phía sau”, những năm qua, Ủy ban MTTQ tỉnh đã ra sức kêu gọi, vận động, huy động các nguồn lực để hỗ trợ người dân nghèo. Theo đó, giai đoạn 2016 - 2020, trên 6.000 hộ nghèo được hỗ trợ xây mới và sửa chữa nhà. 100% người dân thuộc hộ nghèo, hộ DTTS sống tại khu vực có điều kiện KT-XH khó khăn, người dân sống tại vùng có điều kiện KT-XH đặc biệt khó khăn được hỗ trợ mua thẻ BHYT.

Đồng chí Trần Đức Trường, Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ tỉnh chia sẻ: Nhờ có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, phát huy vai trò người đứng đầu cấp ủy, chính quyền và các tổ chức thành viên MTTQ, các hoạt động chung tay vì người nghèo và đảm bảo an sinh xã hội trên địa bàn tỉnh được triển khai hết sức hiệu quả. Năm 2021, do ảnh hưởng của dịch Covid-19, tỉnh không tổ chức phát động ủng hộ xây dựng "Quỹ Vì người nghèo”.

Tuy nhiên, với sự quan tâm chỉ đạo của Thường trực Tỉnh ủy, sự phối hợp của UBND tỉnh, các sở, ban, ngành, các nhà hảo tâm, trong năm 2021 đã vận động trên 19 tỷ đồng và tiếp nhận 15 tỷ đồng từ Tập đoàn Dầu khí Việt Nam; 3 tỷ đồng từ Ngân hàng VietinBank ủng hộ xây dựng nhà lớp học, trạm y tế và nhà đại đoàn kết cho dân. Ngoài các khoản chi đảm bảo an sinh xã hội, nguồn quỹ này được chi hỗ trợ sửa chữa, xây mới 341 căn nhà đại đoàn kết cho hộ nghèo (trong đó có 200 nhà đại đoàn kết do Ủy ban MTTQ tỉnh và Công an tỉnh phối hợp xây dựng, sửa chữa tặng cho đồng bào nghèo tại 2 xã Hang kia, Pà Cò, huyện Mai Châu). 

Cũng trong năm 2021, Ủy ban MTTQ tỉnh đã phối hợp với Sở LĐ-TB&XH tổ chức rà soát, khảo sát lập danh sách các hộ gia đình thuộc người có công, thân nhân người có công, cựu thanh niên xung phong (CTNXP)… đang ở nhà tạm không có khả năng sửa chữa, nâng cấp để đề xuất tỉnh có phương án hỗ trợ. Theo đó, từ đầu năm 2022 đến nay, toàn tỉnh đã xây mới 224 nhà đại đoàn kết, sửa chữa 5 nhà đại đoàn kết. Ngày 21/7 vừa qua, Ủy ban MTTQ tỉnh đã chủ trì phối hợp tổ chức lễ bàn giao, tiếp nhận kinh phí tài trợ xây nhà tình nghĩa, nhà đại đoàn kết cho người có công trên địa bàn tỉnh. Ngay trong lễ bàn giao, tiếp nhận kinh phí đã tổ chức lễ khởi công xây dựng nhà cho ông Bùi Xuân Nùng, hội viên Hội CTNXP tại xóm Đồng Bãi, xã Đú Sáng (Kim Bôi). Đây là sự kiện khởi động chương trình xây 120 nhà tình nghĩa, nhà đại đoàn kết trị giá 7 tỷ đồng cho gia đình chính sách, CTNXP trên địa bàn tỉnh do Công ty CP Tập đoàn Phúc Sơn tài trợ.

Theo đại diện Ủy ban MTTQ tỉnh, dự kiến trong 3 tháng cuối năm 2022 sẽ huy động các nguồn lực để hoàn thành xây dựng 220 nhà đại đoàn kết cho hộ gia đình chính sách và hộ nghèo. Hoàn thành việc xóa nhà tạm và nhà xuống cấp trong các gia đình chính sách; tiếp tục chung tay để hỗ trợ người nghèo an cư, từng bước rút ngắn khoảng cách hộ nghèo giữa nông thôn và thành thị, giữa Hòa Bình và các tỉnh trong khu vực trung du, miền núi phía Bắc và toàn quốc. Phấn đấu đến năm 2025, kinh tế tỉnh Hòa Bình đạt mức trung bình của cả nước như Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII, nhiệm kỳ 2020-2025 đã đề ra.