Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam khóa XIII. Ảnh: Phương Hoa/TTXVN

Tại Hội nghị Trung ương 4 (khóa XIII), Trung ương tổng kết, đánh giá và ban hành Quy định số 37-QĐ/TW về những điều đảng viên không được làm. Tiếp đó, Ủy ban Kiểm tra Trung ương cũng đã ban hành Hướng dẫn số 02-HD/UBKTTW về thực hiện Quy định số 37-QĐ/TW.

Quy định số 37-QĐ/TW có nhiều điểm mới so với Quy định số 47-QĐ/TW khóa XI, khẳng định quyết tâm rất cao của Đảng trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị trong tình hình mới.

Quy định số 37-QĐ/TW bảo đảm đồng bộ, thống nhất với các quy định, nghị quyết của Đảng

Để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong tình hình mới theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Ban Chấp hành Trung ương đã thống nhất rất cao sự cần thiết phải ban hành Quy định mới số 37-QĐ/TW ngày 25/10/2021 về những điều Đảng viên không được làm thay thế Quy định số 47-QĐ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI, bảo đảm đồng bộ, thống nhất với các nghị quyết, quy định của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đã ban hành trong thời gian qua, nhất là các Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI, XII, Kết luận Trung ương 4 khóa XIII về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Quy định số 37-QĐ/TW cập nhật những vấn đề phát sinh mới đặt ra trong thực tiễn tổ chức thực hiện, đặc biệt là biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên.     

Quy định số 37-QĐ/TW có một số điểm mới: Thứ nhất, vẫn giữ nguyên 19 điều như quy định trước, về nội dung cơ bản kế thừa các quy định cũ, song có một số điều mới cũng như thay đổi về thứ tự, bổ sung nội dung mới, đảm bảo Quy định mới hoàn thiện hơn, nội dung của từng điều thể hiện quan điểm kiên trì, kiên quyết thực hiện đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”,“tự chuyển hóa” trong nội bộ; tình trạng tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, tha hóa quyền lực; đồng thời xây dựng đội ngũ cán bộ, đảng viên có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức trong sáng, luôn nêu cao tính tiền phong gương mẫu.

Thứ hai, kết cấu của Quy định vẫn giữ nguyên như Quy định cũ nhưng được bố cục, sắp xếp nội dung các điều một cách hệ thống, khoa học. Nội dung quy định được bố cục lần lượt theo việc thực hiện nhiệm vụ của đảng viên, thực hiện nhiệm vụ cấp trên và trách nhiệm nêu gương, việc rèn luyện về tư tưởng chính trị, đạo đức lối sống của cán bộ, đảng viên.

Thứ ba, Quy định bổ sung một số nội dung quan trọng về rèn luyện tư tưởng chính trị, giữ gìn, tu dưỡng phẩm chất đạo đức, lối sống, trách nhiệm nêu gương của đảng viên để cụ thể hóa Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và các nghị quyết, chỉ thị, quy định, kết luận của Trung ương về công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Quy định mới đáp ứng yêu cầu chính xác, đầy đủ, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thực hiện và dễ kiểm tra, giám sát, góp phần điều chỉnh nhận thức và hành vi của cán bộ, đảng viên theo hướng tích cực, đúng đắn, góp phần tạo sự chuyển biến mạnh mẽ hơn nữa trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng thời gian tới.

Không được làm những việc ảnh hưởng đến uy tín của Đảng

Về những điều đảng viên không được làm, Điều 1 quy định: Nói, viết, làm trái hoặc không thực hiện Cương lĩnh chính trị, Điều lệ Đảng, nghị quyết, chỉ thị, kết luận, quy định, quy chế, quyết định của Đảng; làm những việc mà pháp luật không cho phép.

Nội dung điều này yêu cầu có tính chung nhất, bao quát, nguyên tắc nhất: Cấm "Nói, viết, làm trái hoặc không thực hiên Cương lĩnh..." và bổ sung thêm "quy chế" để bao hàm đầy đủ các văn bản của Đảng. Quy định như vậy để đảng viên nhận thức đầy đủ về các hành vi mà đảng viên không được làm trong việc thực hiện Cương lĩnh chính trị, Điều lệ Đảng, nghị quyết, chỉ thị, quy định, quy chế, quyết định, kết luận của Đảng dẫn đến tổn hại đến uy tín của Đảng. Bên cạnh đó còn yêu cầu đảng viên không được làm những việc chưa đến mức vi phạm pháp luật nhưng ảnh hưởng đến uy tín của Đảng, của tổ chức đảng và vai trò tiên phong gương mẫu của đảng viên.

Điều 3 quy định đảng viên không được: Phản bác, phủ nhận, xuyên tạc chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; không thực hiện trách nhiệm nêu gương; chủ nghĩa cá nhân, cơ hội, vụ lợi; "tư duy nhiệm kỳ", đoàn kết xuôi chiều, dân chủ hình thức, thấy đúng không bảo vệ, thấy sai không đấu tranh; độc đoán, chuyên quyền, quan liêu, xa rời quần chúng.

Đây là điều được xây dựng mới, là bổ sung quan trọng đúng theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng để chống lại thủ đoạn của thế lực thù địch, luôn dùng mọi âm mưu để phủ nhận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và con đường tiến lên chủ nghĩa xã hội mà Đảng ta đã lựa chọn. Nội dung điều này được xây dựng mới hoàn toàn, dựa trên cơ sở tổng kết thực tiễn trong quá trình nhận diện các hành vi, biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" để xác định cụ thể, rõ nét những hành vi vi phạm mang tính phổ biến, thường gặp trong quá trình kiểm tra, giám sát của Đảng thời gian qua. Việc xây dựng mới nội dung điều này cũng là để cụ thể hóa Quy định số 08-QĐ/TW, ngày 23/10/2018 của Ban Chấp hành Trung ương về trách nhiệm nêu gương và Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XII) về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Đây là yêu cầu bắt buộc đối với cán bộ, đảng viên trong giai đoạn hiện nay; việc tổ chức thực hiện quy định này quyết định đến sự tồn vong của Đảng trong thời gian tới. Điều này cũng thể hiện quyết tâm và quan điểm nhất quán của Đảng ta trong xây dựng, chỉnh đốn Đảng, giai đoạn tới đây không chỉ ngăn chặn, mà còn đấu tranh, đẩy lùi tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên, nhất là đảng viên giữ chức vụ. Điều 3 quy định đảng viên không được làm trong một số nội dung cụ thể như không thực hiện trách nhiệm nêu gương; chủ nghĩa cá nhân, tư duy nhiệm kỳ; cơ hội, vụ lợi; đoàn kết xuôi chiều, dân chủ hình thức; quan liêu, xa rời quần chúng...

Trong Điều 9, đảng viên không được: Báo cáo, lập hồ sơ, kê khai lý lịch, kê khai tài sản, thu nhập không trung thực. Sử dụng văn bằng, chứng chỉ, chứng nhận giả, không hợp pháp; nhập quốc tịch, chuyển tiền, tài sản ra nước ngoài, mở tài khoản và mua bán tài sản ở nước ngoài trái quy định.

Việc đảng viên sử dụng văn bằng, chứng chỉ không đúng, không hợp pháp để kê khai lý lịch, để lọt vào cơ quan, tổ chức nhằm mục đích tiến thân, tạo ra một lớp cán bộ không đủ năng lực trình độ, dẫn đến việc gây phiền hà sách nhiễu làm mất uy tín của Đảng là vấn đề nhức nhối lâu nay trong Đảng cũng như bộ máy chính quyền. Ngoài ra, Điều 9 còn cấm đảng viên không được nhập quốc tịch nước ngoài, chuyển tiền, tài sản ra nước ngoài, tìm cách chuyển đổi các khoản lợi nhuận hoặc tài sản khác có được từ hành vi phạm tội hoặc tham nhũng trở thành các tài sản được coi là “hợp pháp" rất phù hợp với bối cảnh hiện nay và cũng để sớm ngăn chặn, phòng ngừa những hiện tượng này do đã xuất hiện không ít trong thời gian gần đây. Quy định cấm ở đây là cấm chuyển trái phép, ngăn chặn, phòng ngừa chuyển tài sản do tham nhũng ra nước ngoài, để khi hạ cánh an toàn hưởng thụ.

Bổ sung, quy định rõ hơn đối với đảng viên có chức vụ

Điều 6 quy định đảng viên không được: Tố cáo có nội dung mang tính bịa đặt; cùng người khác viết, ký tên trong đơn tố cáo; viết đơn tố cáo giấu tên, mạo tên. Gửi hoặc tán phát đơn khiếu nại, tố cáo dưới mọi hình thức đến nơi không có thẩm quyền giải quyết. Đe dọa, trù dập, trả thù người khiếu nại, tố cáo; không thực hiện các quy định của Đảng và pháp luật về bảo vệ người tố cáo, phê bình, góp ý; kích động, xúi giục, mua chuộc, cưỡng ép người khác khiếu nại, tố cáo.

Trong công tác xây dựng Đảng, đơn thư tố cáo cũng là một trong những kênh thông tin quan trọng để nhân dân giám sát, phản ánh về đảng viên nhất là đảng viên giữ chức vụ trong thực hiện nhiệm vụ và đời sống sinh hoạt với Đảng. Tuy nhiên, đây cũng là phương tiện cho cán bộ bất mãn, thế lực xấu lợi dụng làm mất ổn định cơ quan, tổ chức để bôi nhọ, chống phá Đảng. Vì vậy, điều này được xây dựng trên cơ sở tổng hợp, biên tập lại nội dung từ Quy định 47-QĐ/TW và bổ sung nội dung mới để quy định cụ thể việc tố cáo, giải quyết thể hiện đúng bản chất đây là việc giúp Đảng tự kiểm tra, soi lại mình để ngày càng hoàn thiện hơn.

Nội dung Điều 10, đảng viên không được: "Chủ trì, tham mưu ban hành văn bản có nội dung trái quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Thực hiện không đúng quy định trong quản lý đầu tư, xây dựng, sử dụng nhà, đất, tài nguyên, tài chính, tài sản của Đảng, Nhà nước", đã biên tập lại quy định tại Điều 9, Điều 11 Quy định 47-QĐ/TW và bổ sung mới các nội dung quy định đảng viên không được làm trong việc lãnh đạo, chỉ đạo, thực hiện nhiệm vụ quản lý đầu tư, xây dựng, tài nguyên, khoáng sản, tài chính, tài sản của Đảng, nhất là đảng viên giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý. Đặc biệt nhấn mạnh việc không được làm trái quy định pháp luật trong các lĩnh vực nhạy cảm, gây hệ lụy lớn, dễ xảy ra vi phạm làm thất thoát lớn các tài nguyên, tài chính và tài sản của Đảng, Nhà nước.

Điều 11 đảng viên không được: Vi phạm đạo đức công vụ, bao che, báo cáo sai sự thật khi thực hiện nhiệm vụ; thiếu trách nhiệm để cơ quan, đơn vị, địa phương, cá nhân do mình trực tiếp quản lý xảy ra tình trạng mất đoàn kết, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và các vi phạm khác.

Điều này yêu cầu đối với đảng viên, đảng viên có chức vụ và đảng viên được phân công làm việc tại các vị trí quan trọng phải có trách nhiệm thực hiện đúng, đầy đủ chức năng, nhiệm vụ được giao. Trong đó bổ sung quy định để đảng viên, nhất là đảng viên là lãnh đạo không được tạo điều kiện hoặc có hành vi để trục lợi cho bản thân, người thân trong gia đình bên vợ (chồng) hoặc người khác. Đây là sự bổ sung kịp thời Kết luận 14-KL/TW của Bộ Chính trị, quy định đảng viên không được lợi dụng chủ trương phát huy tiềm lực, sức sáng tạo của cán bộ để vi phạm và khẳng định Đảng luôn khuyến khích đảng viên sáng tạo, đồng thời cũng có cơ chế bảo vệ cán bộ dám làm vì lợi ích chung, tuy nhiên sẽ nghiêm cấm việc lợi dụng chủ trương đổi mới của Đảng để vụ lợi.

Kiểm soát quyền lực, chống chạy chức, chạy quyền

Điều 12 quy định cụ thể các hành vi không được làm trong công tác tổ chức, cán bộ, thực hiện chính sách cán bộ và cụ thể hóa các nội dung Quy định số 205-QĐ/TW của Bộ Chính trị về việc kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền. Đó là: Có hành vi chạy chức, chạy quyền, bao che, tiếp tay, can thiệp, tác động dưới mọi hình thức đến tổ chức, cá nhân để bản thân hoặc người khác được tiếp nhận, tuyển dụng, quy hoạch, luân chuyển, bổ nhiệm, đề cử, ứng cử, khen thưởng, phong tặng danh hiệu, đi học, đi nước ngoài, thực hiện chế độ, chính sách cán bộ trái quy định.

Quy định cấm đảng viên không được lợi dụng chức vụ, quyền hạn của mình hoặc lợi dụng ảnh hưởng của người có chức vụ, quyền hạn để can thiệp, tác động, gây sức ép bản thân hoặc người khác được hưởng chính sách cán bộ trái quy định. Đồng thời không được bao che, không xử lý cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động thuộc thẩm quyền quản lý vi phạm các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước.

Điều 13 quy định đảng viên không được: Can thiệp, tác động vào hoạt động kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án, xét đặc xá, giải quyết khiếu nại, tố cáo để bao che, tiếp tay cho các hành vi vi phạm quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Tác động, ép buộc, mua chuộc tổ chức, cá nhân để giảm trách nhiệm, hình phạt cho người khác.

Đây cũng là một trong những điểm mới của Quy định. Nội dung điều này đã cụ thể hóa Nghị quyết Đại hội XIII và các nghị quyết của Trung ương về đẩy mạnh cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, để ngăn chặn kịp thời các hành động tác động đến tổ chức, cá nhân với mục đích chạy tội và để giảm hình phạt. Điều 13 quy định cụ thể các hành vi đảng viên không được làm liên quan đến các lĩnh vực kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán điều tra, truy tố, xét xử và các hành vi xâm hại hoạt động tư pháp. Nội dung điều này cấm đảng viên không được can thiệp tác động; thực hiện không nghiêm, không đúng, không đầy đủ các quy định của pháp luật trong tham mưu, đề xuất, quyết định trong việc khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án hoặc xâm phạm các quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân trong hoạt động tư pháp.

Không được vô cảm với hành vi sai trái

Một điểm đáng chú ý, Điều 17 đã quy định các nhóm hành vi vụ lợi cho gia đình, người thân thành một điều riêng, nội dung mở rộng phạm vi điều chỉnh tới đối tượng hưởng lợi không chỉ ruột thịt của mình mà cả bên vợ (chồng). Quy định yêu cầu tự bản thân Đảng viên không được vi phạm cũng như phải có trách nhiệm trong giáo dục vợ, chồng, con và người thân không được nhận các ưu đãi của các tổ chức, cá nhân thuộc ngành, lĩnh vực mà đảng viên được theo dõi, quản lý.

Điều 18 xác định trách nhiệm của đảng viên trong việc xây dựng và thực hiện nếp sống văn minh, đời sống văn hóa lành mạnh. Tuy nhiên, hiện nay vấn đề đạo đức trong xã hội là hết sức quan trọng, vì vậy việc quy định Đảng viên trước hết phải có đạo đức là bắt buộc. Như Bác Hồ đã nói "Cán bộ phải vừa phải có tài, có đức nhưng đức vẫn là gốc", nên quy định đã bổ sung việc đảng viên phải nêu gương, trong đó có việc không được vô cảm với các hành vi sai trái trong xã hội. Vô cảm ở đây là vấn đề về đạo đức, thái độ ứng xử của đảng viên trong mối quan hệ với nhân dân.

Nhận thức sâu sắc, đầy đủ trách nhiệm trước nhân dân, đất nước, trước Đảng

Ngay sau khi Quy định số 37-QĐ/TW có hiệu lực, thực hiện nhiệm vụ được giao, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã ban hành Văn bản số 02-HD/UBKTTW, ngày 29/11/2021, Hướng dẫn thực hiện Quy định về những điều đảng viên không được làm.

Để Quy định về những điều đảng viên không được làm thực sự đi vào cuộc sống, tạo được chuyển biến rõ rệt, cả hệ thống chính trị phải vào cuộc một cách tích cực, đồng bộ, khắc phục bằng được những hạn chế, yếu kém, bất cập trong chỉ đạo tổ chức thực hiện. Từng tổ chức đảng, mỗi cán bộ, đảng viên phải nhận thức sâu sắc, đầy đủ trách nhiệm của mình trước nhân dân, đất nước, trước Đảng để tự giác, gương mẫu, thực sự tạo được chuyển biến thực chất trong tổ chức thực hiện. Phát huy ý chí, sức mạnh của toàn dân tộc, sự thống nhất của "ý Đảng, lòng Dân", việc quyết tâm thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ, giải pháp mà Nghị quyết Đại hội XIII đã đề ra cùng với việc tổ chức thực hiện tốt Quy định về những điều đảng viên không được làm sẽ góp phần quan trọng làm cho Đảng ta trong sạch, vững mạnh hơn để lãnh đạo đất nước vượt qua khó khăn, thử thách, tạo tiền đề vững chắc bước vào một giai đoạn phát triển mới.

Lê Nguyễn Nam Ninh (Vụ trưởng Vụ Nghiên cứu, Ủy ban Kiểm tra Trung ương)