Thượng Trạch là xã vùng dân tộc thiểu số và miền núi thuộc huyện Bố Trạch. Từ xa xưa, người đồng bào dân tộc Ma Coong ở Thượng Trạch luôn coi măng rừng là một món quà do mẹ thiên nhiên ban tặng, đây là một món ăn không thể thiếu trong bữa ăn hằng ngày của người Ma Coong.

Tuy nhiên trong những năm gần đây, sản lượng măng rừng tự nhiên ngày càng giảm do sự khai thác không đi đôi với bảo tồn, chăm sóc của cộng đồng. Hoạt động phơi sấy măng khô của người dân phụ thuộc hoàn toàn vào điều kiện thời tiết tự nhiên nên thiếu chủ động trong quá trình phơi sấy.

Bà con dân tộc Ma Coong khai thác măng rừng tự nhiên

Nắm bắt được nhu cầu và tiềm năng của thị trường tiêu thụ này, giữa năm 2021, Hợp tác xã Cà Roòng chính thức được thành lập và đi vào hoạt động. Với sứ mệnh phát triển bền vững tài nguyên rừng, tạo ra các giá trị sản phẩm từ rừng tự nhiên, hỗ trợ cho người đồng bào Ma Coong tại xã Thượng Trạch tham gia cung ứng nguyên liệu và tạo ra thu nhập, từng bước xây dựng thương hiệu các sản phẩm từ rừng tự nhiên của người Ma Coong đến với người tiêu dùng.

Các thành viên của hợp tác xã cùng với các hộ gia đình cung cấp măng trên địa bàn toàn xã đã được chia thành các nhóm chính: Nhóm khai thác; nhóm sơ chế và chế biến; nhóm hoàn thiện và đóng gói sản phẩm. Hiện nay, với một quy trình khai thác, sơ chế và chế biến bằng công nghệ sấy chuyên dụng, bảo quản theo đúng tiêu chuẩn vệ sinh an toàn thực phẩm kết hợp với các bí quyết truyền thống trong sơ chế, chế biến của người Ma Coong thì sản phẩm măng khô rừng Cà Roòng được xây dựng hoàn thiện và dần được thị trường đón nhận tích cực.

Mỗi ngày, hợp tác xã thu mua từ 300 - 600kg măng tươi của người dân trên địa bàn để chế biến măng khô với giá 4.000 đồng/kg măng tươi, giá thành 1kg măng khô sẽ từ 400.000 đồng/kg. Bước đầu đã tạo nguồn thu nhập tương đối ổn định cho người dân.

Từ cây măng rừng mọc ở khắp núi rừng biên giới, đồng bào miền núi xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình đã hái về tạo ra sản phẩm măng tươi, măng khô được nhiều người ưa chuộng. Sản phẩm măng khô Thượng Trạch là món ăn rất riêng và độc đáo ở địa phương này, được công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh với tên gọi măng khô Cà Roòng.

Ông Đinh Tiếng, ở bản A Ky, xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch cho biết, trước đây, việc hái măng rừng chỉ phục vụ bữa ăn hàng ngày, thì nay, bà con chăm chỉ hái măng rừng vì món ăn được nhiều người ưa chuộng. Hợp tác xã Cà Roòng đã đi thu mua giúp bà con đem về phơi sấy, tạo ra sản phẩm ngon, sạch đưa về miền xuôi bán.

Kỳ vọng tạo sinh kế lâu dài, bền vững cho bà con, chính quyền xã Thượng Trạch đã thành lập Hợp tác xã Cà Roòng, đầu tư máy móc sản xuất, sấy ép, nâng cao chất lượng sản phẩm, tạo dựng bao bì, nhãn mác nâng cao giá thành. Bà Y Buốt, ở bản Nịu, thành viên của Hợp tác xã Cà Roòng cho biết, sản phẩm măng rừng cũng theo mùa, thời tiết thất thường nên việc duy trì sản xuất cũng không hề đơn giản. Bà Y Buốt và bà con cùng với hợp tác xã nỗ lực đưa sản phẩm đến một số siêu thị, cửa hàng giới thiệu nông sản sạch và nhận được phản hồi tích cực từ người tiêu dùng.

Bà Y Buốt chia sẻ: “Từ khi có hợp tác xã, cách nghĩ về làm kinh tế của bà con cũng thay đổi nhiều. Bữa nay diện tích nương rẫy cũng ít nên bà con chủ động đi lấy măng rừng để bán. Ngoài ra bà con cũng trồng sắn, trồng keo, nhưng việc lấy măng rừng cũng cho thu nhập nhiều hơn cả trồng sắn. Bà con đi lấy số lượng măng cũng nhiều, có khi cả gia đình lấy được 2- 3 bao to, thu nhập được 500- 600 ngàn đồng”.

Huyện Bố Trạch hiện có 37 sản phẩm OCOP, dẫn đầu tỉnh Quảng Bình về số lượng sản phẩm OCOP đạt tiêu chuẩn. Tuy nhiên, bà con huyện miền núi Bố Trạch vẫn chưa quen với lối sản xuất hàng hóa.

Ông Lê Công Toán, Bí thư huyện ủy Bố Trạch cho biết, thời gian tới, địa phương chú trọng tập huấn, đào tạo kiến thức chuyên sâu cho cán bộ quản lý, phụ trách chương trình, tập huấn hướng dẫn bà con sản xuất các sản phẩm đạt tiêu chuẩn OCOP. Theo ông Lê Công Toán, huyện sẽ hỗ trợ các địa phương phát triển vùng nguyên liệu và xây dựng liên kết theo chuỗi giá trị, hỗ trợ thiết kế và in ấn bao bì, nhãn mác; xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc; chứng nhận chất lượng; đăng ký sở hữu trí tuệ và xúc tiến thương mại, giới thiệu sản phẩm.

Qua nghiên cứu xác định lợi thế địa phương, không mất thời gian tạo vùng nguyên liệu, sản phẩm măng khô từ lâu đã được rất nhiều nơi trên thị trường đón nhận, chất lượng cũng rất tốt. Nếu biết áp dụng khoa học kỹ thuật, quản lý tốt quy trình sản xuất, nâng cao giá trị sử dụng mà vẫn giữ nguyên được các giá trị thơm, ngon, giòn, ngọt thì măng khô là sản phẩm giúp người dân trên địa bàn xã Thượng Trạch xóa đói giảm nghèo thực sự. Đây là thế mạnh và là điều kiện thuận lợi cho các xã viên có khát khao, có tâm huyết, mạnh dạn làm giàu trên chính mảnh đất quê hương mình, từng bước xây dựng thương hiệu các sản phẩm từ rừng tự nhiên.

Tỉnh Quảng Bình hiện có 94 sản phẩm OCOP, trong đó, nhiều sản phẩm của đồng bào dân tộc ở miền núi. Vừa qua, tỉnh Quảng Bình ban hành Nghị quyết về phát triển kinh tế - xã hội, giữ gìn bản sắc văn hóa, an ninh trật tự vùng đồng bào dân tộc thiểu số, biên giới và miền núi giai đoạn 2022 - 2025, tầm nhìn đến năm 2030. Nghị quyết này cùng chương trình hành động của tỉnh Quảng Bình nhằm nâng cao đời sống vật chất, tinh thần; chú trọng xây dựng các sản phẩm có giá trị cao, sản phẩm OCOP nhằm tạo sinh kế bền vững cho đồng bào miền núi.

Thành Long