Về nhà ở: Hỗ trợ xây dựng nhà ở an toàn, ổn định, từng bước nâng cao mức sống, chất lượng nhà là 19,1%, diện tích nhà là 5,0%, đặc biệt số lượng hộ nghèo thiếu hụt chỉ số chất lượng nhà ở giảm từ 40 - 50%, góp phần xóa đói, giảm nghèo bền vững(2). Hỗ trợ tiền điện cho hộ nghèo, hộ chính sách xã hội theo Quyết định số 28/QĐ-TTg, ngày 1-10-2021, của Thủ tướng Chính phủ, quy định về việc thực hiện chính sách hỗ trợ người lao động và người sử dụng lao động bị ảnh hưởng bởi đại dịch COVID-19 từ quỹ bảo hiểm thất nghiệp là khoảng 3.400 tỷ đồng (giai đoạn 2016 - 2017). Trong giai đoạn 2016 - 2020, ngân sách nhà nước hỗ trợ 1.049 tỷ đồng để mua sắm nguyên liệu, vật tư phục vụ sản xuất và đời sống người nghèo. Tại tỉnh Đồng Tháp, theo Báo cáo số 302/KH-UBND, ngày 26-8-2022 thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững năm 2023 trên địa bàn tỉnh Đồng Tháp, Ủy ban nhân dân tỉnh đã hỗ trợ về nhà ở xây dựng và sửa chữa 8.127 căn nhà cho hộ nghèo và cận nghèo, riêng năm 2022 “hỗ trợ xây mới 79 căn nhà ở cho hộ nghèo, hộ khó khăn”. Theo Báo cáo số 34/BC-SLĐTBXH, ngày 28-2-2023, của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Vĩnh Long, “Về việcđánh giá thực trạng công tác giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long”, tỉnh đã hỗ trợ xây dựng và sửa chữa 9.887 căn nhà cho hộ nghèo, hộ cận nghèo, gồm nhà ở theo Quyết định số 33/2015/QĐ-TTg, ngày 10-8-2015, của Thủ tướng Chính phủ, “Về chính sách hỗ trợ nhà ở đối với hộ nghèo theo chuẩn nghèo giai đoạn 2011 - 2015”, nhà hộ nghèo đồng bào dân tộc Khmer; đồng thời, các ban, ngành, đoàn thể của tỉnh đã vận động xây dựng nhà đại đoàn kết cho hộ nghèo, với tổng số tiền 341,170 tỷ đồng.

Về nước sạch, vệ sinh và y tế: Số lượng hộ nghèo thiếu hụt tiếp cận dịch vụ nguồn nước sạch trong sinh hoạt (gồm: nước máy, giếng khoan, giếng đào nước khe/mó được bảo vệ và nước mưa, nước đóng chai bình) và không sử dụng nhà tiêu hợp vệ sinh (gồm: tự hoại, bán tự hoại, thấm dội nước (suilabh), cải tiến có ống thông hơi (VIP), có bệ ngồi, hai ngăn) đã được giảm mạnh sau 4 năm công bố các chỉ số đo lường, nhà tiêu hợp vệ sinh là 20,1%, chỉ số nước hợp vệ sinh giảm từ 40 - 50%(3). Người từ đủ 6 tuổi trở lên hiện đã được mua và cấp thẻ bảo hiểm y tế cho người thuộc hộ nghèo, dân tộc thiểu số, sinh sống ở vùng đặc biệt khó khăn, xã đảo, huyện đảo, người thuộc hộ cận nghèo, hộ nông dân, lâm, ngư nghiệp có mức sống trung bình đạt 83,2%, khám, chữa bệnh là 0,7%. Tỉnh Vĩnh Long đã hỗ trợ về nước sạch, nhà ở, vệ sinh môi trường… với số tiền 955.000 triệu đồng, hỗ trợ tiền điện cho 45.609 lượt hộ nghèo, hộ thoát nghèo với kinh phí 18,637 tỷ đồng; hỗ trợ cho 50 hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ người dân tộc tại vùng nông thôn không có khả năng tiếp cận lưới điện quốc gia xây dựng mô hình điện năng lượng mặt trời, với tổng kinh phí 750 triệu đồng; hỗ trợ 182.807 lượt thẻ bảo hiểm y tế cho người thuộc hộ nghèo và 276.952 lượt thẻ bảo hiểm y tế cho người thuộc hộ cận nghèo, mới thoát nghèo với kinh phí 244,482 tỷ đồng; có 13.375 lượt người thuộc hộ nghèo, chạy thận nhân tạo, bệnh ung thư có hoàn cảnh khó khăn được hỗ trợ tiền ăn, ở, đi lại, khám chữa bệnh theo Quyết định số 14/QĐ-TTg của Thủ tướng chính phủ và Quyết định số 729/QĐ-UBND của Ủy ban nhân dân tỉnh với số tiền là 3,163 tỷ đồng; vận động các tổ chức, cá nhân hỗ trợ Quỹ Vì người nghèo 36.836,72 triệu đồng để hỗ trợ bảo hiểm y tế hộ cận nghèo, khám, chữa bệnh cho người nghèo, phát học bổng cho trẻ em nghèo, trẻ em có hoàn cảnh khó khăn”. Năm 2021 - 2022, tỉnh Đồng Tháp hỗ trợ mua cấp 194.583 thẻ bảo hiểm y tế cho người thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo.

Về tiếp cận thông tin: Số hộ gia đình nghèo và cận nghèo có phương tiện dùng chung: tivi, radio, máy tính để bàn, điện thoại; phương tiện cá nhân, như máy tính xách tay, điện thoại thông minh và sử dụng dịch vụ internet ngày càng tăng. Hiện chỉ còn 3% hộ gia đình nghèo và cận nghèo chưa tiếp cận được thông tin (5).

Chỉ số nghèo đa chiều (MPI) của vùng đồng bằng sông Cửu Long giảm từ 0,031 năm 2016 xuống còn 0,027 năm 2020(6). Điều này cho thấy tình trạng giảm nghèo đa chiều ở đồng bằng sông Cửu Long đã được cải thiện đáng kể. Khoảng cách giữa khu vực thành thị và nông thôn đang giảm dần.

Đạt được kết quả trên là do tỉnhủy, ủy ban nhân dân các tỉnh ở vùng đồng bằng sông Cửu Long đã bám sát các nghị quyết của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, tập trung chỉ đạo quyết liệt với quyết tâm cao của cả hệ thống chính trị, sự chung tay của nhân dân trong vùng. Công tác tuyên truyền đa dạng, phong phú về nội dung, cách thức, phương tiện truyền thông với nhiều mô hình, cách tuyên truyền hay, hiệu quả, tạo sự lan tỏa sâu rộng. Công tác điều tra, khảo sát, cập nhật biến động tăng, giảm hộ nghèo định kỳ hằng quý, hằng năm theo chuẩn mới và quản lý hộ nghèo, hộ cận nghèo được thực hiện bài bản, cụ thể từng địa bàn, khu vực biên giới, rà soát từng nhóm đối tượng. Việc giám sát và kiểm tra, đôn đốc thực hiện chính sách giảm nghèo theo chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều ở vùng đồng bằng sông Cửu Long được thực hiện tốt.

Bên cạnh kết quả đáng khích lệ, việc thực hiện giảm nghèo theo tiêu chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều ở vùng đồng bằng sông Cửu Long vẫn còn một số hạn chế nhất định. Một số mô hình phát triển sản xuất, chăn nuôi thiếu bền vững và chưa nhân ra được diện rộng; việc tái cơ cấu ngành nông nghiệp còn chậm. Mức độ đầu tư, quy mô sản xuất công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp còn nhỏ, công nghệ sản xuất lạc hậu, số lượng, chất lượng sản phẩm không cao, sức cạnh tranh trên thị trường thấp. Trình độ người lao động còn thấp, thiếu phương tiện và tư liệu sản xuất, chủ yếu lao động bằng các nghề thợ hồ, buôn bán gia đình, làm công ăn lương trong các cơ sở kinh tế nhỏ, hộ kinh tế gia đình... dẫn đến thu nhập bấp bênh, không có phương án làm ăn hiệu quả. Một số ít hộ nghèo còn ỷ lại, trông chờ vào sự hỗ trợ của Nhà nước và xã hội.

Tình trạng nghèo đa chiều vẫn còn sự chênh lệch tương đối lớn giữa khu vực thành thị và nông thôn; tỷ lệ hộ nghèo đa chiều ở nông thôn cao hơn nhiều so với thành thị; có sự gia tăng bất bình đẳng về thu nhập. Đặc biệt trong bối cảnh đại dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, 3 năm qua, kinh tế, đời sống của nhân dân vùng đồng bằng sông Cửu Long bị ảnh hưởng toàn diện. Nguy cơ tái nghèo ở vùng sâu, vùng biên giới là rất cao. Công tác triển khai rà soát hộ nghèo, hộ cận nghèo còn chậm so với kế hoạch. Việc điều tra, rà soát hộ nghèo hằng năm tuy thực hiện đúng quy trình, nhưng một số huyện, xã, kết quả chưa phản ánh đúng tỷ lệ hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn. Cán bộ chuyên trách giảm nghèo của cấp cơ sở, huyện, thành phố thường xuyên thay đổi, chưa được đào tạo bài bản và mang tính liên tục. Điển hình như tỉnh Đồng Tháp, theo kết quả điều tra hộ nghèo, cận nghèo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2022 - 2025: khu vực thành thị chiếm tỷ lệ 0,66% với 2.948 hộ, khu vực nông thôn chiếm tỷ lệ 2,47% với 11.023 hộ. Tỷ lệ hộ cận nghèo toàn tỉnh là 5,09%, trong đó, khu vực thành thị chiếm tỷ lệ 0,83% với 3.703 hộ; khu vực nông thôn chiếm tỷ lệ 4,26% với 19.064 hộ, có sự chênh lệch lớn giữa thành thị và nông thôn(7). Tỉnh Vĩnh Long có hộ nghèo, cận nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2022 - 2025: 4.247 hộ nghèo, tỷ lệ 1,44%, 8.671 hộ cận nghèo, tỷ lệ 2,93%(8).

Nguyên nhân của hạn chế trên do người dân thiếu đất và vốn sản xuất, kinh doanh; thiếu lao động, công cụ, phương tiện sản xuất và kiến thức, kỹ năng sản xuất; do ảnh hưởng của thiên tai, dịch bệnh; tỷ lệ hộ nghèo là đồng bào ở biên giới, vùng sâu còn cao, nguy cơ tái nghèo còn lớn; vẫn còn một số hộ dân có tâm lý muốn được ở lại trong diện hộ nghèo, không muốn thoát nghèo; chuẩn nghèo mới giai đoạn 2022 - 2025 có sự thay đổi lớn so với giai đoạn 2016 - 2020, gây khó khăn cho việc thu thập thông tin.

Để thực hiện hiệu quả việc giảm nghèo đa chiều, bao trùm, bền vững ở vùng đồng bằng sông Cửu Long

Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng khẳng định: “Đẩy mạnh tuyên truyền mục tiêu giảm nghèo sâu rộng, khơi dậy ý chí chủ động, vươn lên của người nghèo, tiếp nhận và sử dụng có hiệu quả chính sách và nguồn lực hỗ trợ của Nhà nước, của cộng đồng để thoát nghèo. Tiếp tục thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững. Phát triển và mở rộng các loại hình nhà ở; đẩy mạnh phát triển nhà ở xã hội, nhà ở cho thuê, nhà ở giá rẻ, nhà ở cho công nhân các khu công nghiệp”(9). Để thực hiện hiệu quả chính sách giảm nghèo theo tiêu chuẩn nghèo tiếp cận đa chiều ở vùng đồng bằng sông Cửu Long giai đoạn 2022 - 2025, cần thực hiện một số giải pháp sau:

Một là, đổi mới, đa dạng phương thức, nội dung tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng nhằm nâng cao nhận thức của xã hội, các cấp chính quyền và người dân về chính sách giảm nghèo bền vững. Thực hiện phương châm “chân thành, tích cực, thận trọng, kiên trì, bền bỉ, tế nhị, vững chắc”, trong công tác tuyên truyền; lấy kết quả thực tiễn để vận động, thuyết phục, tạo sự đồng thuận trong nhân dân, cùng quyết tâm thoát nghèo bền vững.

Hai là, tăng cường trợ giúp pháp lý cho người nghèo vùng sâu, vùng biên giới, hải đảo, giúp đồng bào nâng cao nhận thức, kiến thức về pháp luật, nêu cao ý thức tự lực, tự cường, chủ động vươn lên thoát nghèo, không trông chờ, ỷ lại vào sự giúp đỡ của Nhà nước và xã hội. Đồng thời, tạo mọi điều kiện để người nghèo tiếp cận và sử dụng hiệu quả nguồn lực hỗ trợ từ các chính sách cho vay tín dụng ưu đãi để phát triển kinh tế hộ gia đình.

Ba là, xã hội hóa các dịch vụ cơ bản để giúp hộ nghèo, cận nghèo tiếp cận về nhà ở bảo đảm chất lượng, diện tích nhà ở bình quân đầu người khoảng 27 - 27,5m2 sàn/người; giải quyết việc làm để ổn định thu nhập; bảo đảm các hộ gia đình nghèo, cận nghèo tiếp cận được nguồn nước sạch trong sinh hoạt, sử dụng nhà tiêu hợp vệ sinh; các hộ gia đình nghèo, cận nghèo được tiếp cận và sử dụng dịch vụ thông tin đại chúng; trình độ giáo dục của người dân trong vùng được nâng lên; các hộ gia đình nghèo, cận nghèo có trẻ em dưới 16 tuổi không bị suy dinh dưỡng, có bảo hiểm y tế.

Bốn là, các cấp chính quyền vùng đồng bằng sông Cửu Long tập trung lãnh đạo, chỉ đạo điều tra, rà soát phân loại hộ nghèo theo nhóm nguyên nhân nghèo, phân tích hộ nghèo theo mức độ thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản, hộ nghèo theo các nhóm đối tượng, tính toán sử dụng dữ liệu khảo sát mức sống dân cư theo phương pháp tính nghèo đa chiều quốc tế bao gồm 6 chiều (việc làm, giáo dục, y tế, nhà ở, nước sinh hoạt và vệ sinh, thông tin) và 12 chỉ số (việc làm, người phụ thuộc trong hộ gia đình, dinh dưỡng, bảo hiểm y tế, trình độ giáo dục của người lớn, tình trạng đi học của trẻ em, chất lượng nhà ở, diện tích nhà ở bình quân đầu người, nguồn nước sinh hoạt, nhà tiêu hợp vệ sinh, sử dụng dịch vụ viễn thông, phương tiện phục vụ tiếp cận thông tin).

Năm là, đẩy mạnh công tác đào tạo nghề, giúp người dân tạo sinh kế bền vững. Đào tạo nghề cho người lao động thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo phù hợp với nhu cầu của thị trường để họ có cơ hội tìm kiếm việc làm dễ dàng hơn. Tăng cường công tác hướng nghiệp, đào tạo nghề cho học sinh. Liên kết giữa cơ sở giáo dục nghề nghiệp với doanh nghiệp, đa dạng hóa các loại hình đào tạo phù hợp với nhu cầu của doanh nghiệp, hướng đào tạo phải gắn với giải quyết việc làm.

Sáu là, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của các cơ quan chức năng; coi trọng công tác sơ kết, tổng kết sự lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành về thực hiện nhiệm vụ giảm nghèo, từ đó kịp thời điều chỉnh hoặc kiến nghị điều chỉnh những vấn đề bất hợp lý về chính sách, đề xuất các phương hướng, nhiệm vụ và giải pháp hiệu quả cho giai đoạn tiếp theo. Kịp thời biểu dương, khen thưởng cơ quan, tổ chức, cá nhân có thành tích xuất sắc trong công tác giảm nghèo bền vững./.

--------------------------
(1) Tổng cục thống kê, Niên giám thống kê năm 2021, Nxb. Thống kê, Hà Nội, 2022
(2), (3), (4), (5), (6) Tổng cục Thống kê thực hiện trong khuôn khổ hợp tác với UNDP năm 2020
(7) Xem: Ủy ban nhân dân tỉnh Đồng Tháp, Báo cáo số 217/BC-UBND, ngày 14-8-2020, của Ủy Ban nhân dân tỉnh Đồng Tháp, “Về việc đánh giá tổng kết Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2016 - 2020”
(8) Xem: Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Vĩnh Long, Báo cáo số 34/BC-SLĐTBXH, ngày 28-2-2023, củaSở Lao động -Thương binh và Xã hội tỉnh Vĩnh Long, “Về việcđánh giá thực trạng công tác giảm nghèo bền vững trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long”
(9) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t. II, tr. 138