Bà Đào Thị Vi Phương, Phó trưởng Ban Dân chủ, Giám sát và Phản biện xã hội UBTƯ MTTQ Việt Nam phát biểu tại Hội nghị. Ảnh: Tiến Đạt

Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam đã ban hành Kế hoạch số 56/KH-MTTW-BTT ngày 21/4/2025 về giám sát Pháp lệnh dân số năm 2003 (sửa đổi, bổ sung năm 2008), trong đó, xác định trọng tâm giám sát là việc thực hiện các chính sách nhằm kiểm soát giới tính khi sinh và duy trì mức sinh thay thế tại một số địa phương. Việc giám sát các chính sách từ cấp độ địa phương giải quyết vấn đề dân số đặc thù sẽ góp phần cung cấp thông tin, bằng chứng cho quá trình hoàn thiện chính sách, pháp luật về dân số.

Để triển khai hoạt động, trên cơ sở kế hoạch giám sát, Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam đã chỉ đạo tổ chức triển khai các hoạt động: xây dựng và hoàn thiện công cụ giám Dự thảo sát; gửi văn bản giám sát đến UBND 5 tỉnh, thành phố và các cơ quan, tổ chức có liên quan về nội dung giám sát; thu thập thông tin, dữ liệu, số liệu liên quan đến nội dung giám sát; phân tích thông tin, báo cáo, dữ liệu; tham vấn, xin ý kiến góp ý nội dung và kết quả giám sát. Bên cạnh thông tin, báo cáo từ các địa phương, hồ sơ tổng kết việc thực hiện Pháp lệnh Dân số của Bộ Y tế cũng được nghiên cứu, xem xét trong quá trình giám sát.

Dự thảo Báo cáo giám sát việc thực hiện Pháp lệnh Dân số năm 2003 (sửa đổi, bổ sung năm 2008) nêu rõ 4 nhóm kiến nghị, đề xuất đối với Quốc hội, Chính phủ, Bộ Y tế và UBND các tỉnh, thành phố.

Tại Hội nghị, các đại biểu đã thảo luận, đóng góp ý kiến hoàn thiện dự thảo báo cáo kết quả giám sát; đồng thời gợi ý thêm các nội dung kiến nghị, đề xuất phù hợp với nội dung giám sát và thực tiễn vấn đề dân số hiện nay, nhất là trong bối cảnh dự án Luật Dân số đang được xây dựng.

Nêu ý kiến tại Hội nghị, bà Hoàng Thị Thơm - Phó Cục trưởng Cục Dân số (Bộ Y tế) cho biết, dự thảo Báo cáo giám sát đã trình bày đầy đủ nội dung giám sát, có số liệu và biểu đồ minh họa. Tuy nhiên cần điều chỉnh một số điểm kỹ thuật, làm rõ nguồn số liệu, bổ sung phụ lục số liệu...

Đối với các kiến nghị về pháp luật, bà Hoàng Thị Thơm cho rằng, dự thảo Báo cáo cần cụ thể hóa nội dung dự kiến của Luật Dân số. Với mỗi kiến nghị lớn nên đề xuất các điểm cụ thể để Quốc hội tham khảo, đơn cử như quy định nguyên tắc trao quyền quyết định về số con cho vợ chồng; xác định cơ chế phân cấp cho UBND tỉnh trong ban hành chính sách khuyến sinh hoặc giảm sinh; chế tài tăng nặng đối với hành vi tuyên truyền lựa chọn giới tính thai nhi... từ đó giúp rút ngắn thời gian soạn thảo dự án luật, nâng chất lượng văn bản trình.

Đồng thời cần xem xét bổ sung phần kiến nghị, đề xuất có thêm nội dung "Giao Ban Thường trực theo dõi, tiếp nhận phản hồi; giao Bộ Y tế chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính, Tỉnh ủy/UBND các tỉnh triển khai các nhiệm vụ theo tiến độ..." để tạo cơ sở tổ chức thực hiện. Qua đó giúp báo cáo có thể theo dõi thực hiện, tránh tình trạng báo cáo xong mà không có đầu mối thực hiện.

Theo ông Ngô Sách Thực, nguyên Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam, về tổng quan, nội dung dự thảo Báo cáo giám sát mới đi sâu và 2 chính sách lớn là "Mức sinh thay thế" và "Cân bằng giới tính". Nếu đề cập được thêm chính sách "Nâng cao sức khỏe dân số và kỹ năng lao động" thì tầm báo cáo và kiến nghị của Mặt trận sẽ thuyết phục cao hơn.

Mặt khác, dự thảo Báo cáo đã nêu mức sinh đã giảm từ 2,11 con/phụ nữ (năm 2021) xuống còn 1,96 con/phụ nữ (năm 2023), giảm thấp nhất trong lịch sử và được dự báo là sẽ tiếp tục giảm trong các năm tiếp theo mức sinh đã giảm từ 2,11 con/phụ nữ (năm 2021) xuống còn 1,96 con/phụ nữ (năm 2023), giảm thấp nhất trong lịch sử và được dự báo là sẽ tiếp tục giảm trong các năm tiếp theo là đáng báo động.

Ông Thực cho rằng, số liệu giám sát tại 5 địa phương nêu trong dự thảo Báo cáo chưa thể phản ánh được tình hình chung, cần phân tích sâu hơn nội dung này để làm rõ nguyên nhân đạt được cũng như hạn chế, chỉ ra nguyên nhân của hạn chế.

Ghi nhận những ý kiến đóng góp của các đại biểu tham dự Hội nghị, bà Đào Thị Vi Phương, Phó trưởng Ban Dân chủ, Giám sát và Phản biện xã hội UBTƯ MTTQ Việt Nam khẳng định sẽ nghiêm túc tiếp thu các ý kiến tham luận, góp phần hoàn thiện báo cáo, làm cơ sở để UBTƯ MTTQ Việt Nam kiến nghị hoàn thiện chính sách, pháp luật về dân số trong tình hình mới.

Tiến Đạt