Chương trình Hát Then, đàn Tính với sự tham gia của 1.000 người tại Thác Bản Giốc

Bản sắc văn hóa con người Cao Bằng

Bản sắc văn hóa của con người Cao Bằng được hình thành và nuôi dưỡng qua bao thế hệ, gắn liền với lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc. Nơi đây hội tụ nhiều dân tộc anh em như: Tày, Nùng, Dao, Sán Chỉ, Lô Lô..., mỗi dân tộc mang trong mình những nét văn hóa đặc trưng riêng, tạo nên sự phong phú và đa dạng cho kho tàng văn hóa của tỉnh.

Đặc biệt Cao Bằng là “chiếc nôi” cách mạng của cả nước và là vùng đất địa linh nổi bật về văn hóa truyền thống cách mạng. Ngay sau thành lập Đảng, Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên của Cao Bằng ra đời ngày 1/4/1930. Cao Bằng được Bác Hồ chọn là nơi về nước trực tiếp lãnh đạo cách mạng Việt Nam, sau hơn 30 năm bôn ba hải ngoại tìm đường cứu nước, cứu dân. Pác Bó, xã Trường Hà - nơi diễn ra Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ VIII và các sự kiện lịch sử, quyết định những quyết sách mang tầm chiến lược cho vận mệnh tương lai đất nước.

Địa danh Pác Bó và rừng Trần Hưng Đạo, xã Tam Kim - nơi thành lập Đội Việt Nam tuyên truyền Giải phóng quân - tiền thân Quân đội nhân dân Việt Nam được Nhà nước công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt cùng các địa danh Lam Sơn, Đông Khê nổi tiếng. Văn hóa cách mạng là “dòng chảy” kế thừa, hòa quyện kết tinh của văn hóa truyền thống dân tộc, có ý nghĩa giáo dục cho các thế hệ vì sự trường tồn tất yếu của đất nước.    

Tinh thần yêu nước, ý chí kiên cường là một trong những phẩm chất nổi bật của con người Cao Bằng. Sự anh dũng, bất khuất trong đấu tranh bảo vệ Tổ quốc hun đúc nên một tinh thần thượng võ, ý thức cộng đồng và trách nhiệm cao cả. Bên cạnh đó, truyền thống hiếu học, cần cù lao động sản xuất cũng là nét đẹp đáng quý. Các dân tộc ở Cao Bằng luôn coi trọng việc học hành, xem đó là con đường để con cháu thoát nghèo, vươn lên. Người Cao Bằng cần cù, sáng tạo trong lao động, khai thác tiềm năng của vùng đất, từ nghề nông, nghề rừng đến các nghề thủ công truyền thống như rèn đúc, dệt thổ cẩm, làm măng, miến...

Sự đoàn kết, tương thân tương ái là sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong đời sống văn hóa tinh thần của người dân Cao Bằng. Trong những dịp lễ, tết, ngày mùa hay khi khó khăn hoạn nạn, cộng đồng dân tộc anh em luôn sát cánh bên nhau, chia sẻ, giúp đỡ lẫn nhau. Những điệu Then, Sli, Lượn... vang vọng núi rừng không chỉ là lời ca tiếng hát mà còn là phương tiện gắn kết cộng đồng, lưu giữ những giá trị văn hóa, lịch sử.

Theo Nghệ nhân Ưu tú, nhà nghiên cứu văn hóa dân gian Hoàng Đức Hiền, Cao Bằng giàu âm hưởng dân ca dân tộc gắn với mỗi vùng, miền mang những nét độc đáo khác nhau. Thông thường nhất là các thể loại dân ca của người Tày, Nùng, trước hết phải kể đến dân ca nổi tiếng then tính với nhiều làn điệu và thể loại đặc trưng. Về sli, lượn cũng rất đa dạng thể loại, đậm đà bản sắc dân tộc. Đó là chưa kể đến mảng dân ca lễ hội và các lễ nghi khác đều dày thi ca. Mỗi thể loại dân ca còn hàm chứa nhiều làn điệu với số lượng rất phong phú trong mọi hoạt động của đời sống. Lễ hội của Cao Bằng chủ yếu là lễ hội truyền thống được diễn ra ở hai dân tộc Tày và Nùng, một hoạt động đầy tính nhân văn của văn hóa dân gian truyền thống. Thời gian tổ chức các lễ hội tập trung vào dịp đầu năm, nhiều lễ hội, đa dạng, phong phú, nổi bật nhất là các loại hình lễ hội đền, chùa, lễ hội về nông nghiệp, lễ hội mừng công, lễ hội mang tính giáo lý nhân văn.

Đội hát then Trà Lĩnh duy trì luyện tập và biểu diễn, giao lưu trong các sự kiện tại địa phương

Thách thức và cơ hội trong xây dựng văn hóa con người Cao Bằng

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ, văn hóa con người Cao Bằng cũng đối mặt với những thách thức. Làn sóng văn hóa ngoại lai đôi khi ảnh hưởng đến lối sống, tư tưởng, đặc biệt là giới trẻ, có nguy cơ làm mai một một số giá trị truyền thống. Sự phát triển kinh tế cũng tiềm ẩn nguy cơ thương mại hóa văn hóa, làm mất đi tính nguyên sơ và thiêng liêng của các di sản. Tuy nhiên, những thách thức này cũng đi kèm với cơ hội lớn. Cao Bằng sở hữu tiềm năng du lịch sinh thái và văn hóa truyền thống phong phú với cảnh quan thiên nhiên kỳ vỹ, tươi đẹp. Việc phát triển du lịch văn hóa, du lịch cộng đồng là đòn bẩy quan trọng để giới thiệu, quảng bá bản sắc văn hóa Cao Bằng đến với bạn bè trong nước và quốc tế.

Để xây dựng văn hóa con người Cao Bằng dựa trên bản sắc truyền thống, tỉnh tập trung xây dựng những giải pháp đồng bộ và hiệu quả. Trong đó, tập trung chăm lo xây dựng con người Cao Bằng phát triển toàn diện dựa trên cốt lõi của hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam trong giai đoạn mới. Phát huy nét văn hóa, bản chất tốt đẹp hình thành nên đặc điểm riêng của con người Cao Bằng, đó là "yêu nước, đoàn kết, sáng tạo, tự lực, tự cường, có tinh thần thượng võ, trọng nghĩa, thẳng thắn, cương trực, thân thiện, chân tình mến khách. Xây dựng và từng bước triển khai thực hiện Bộ chỉ số Hạnh phúc phù hợp với điều kiện thực tiễn của tỉnh.

Nêu cao tỉnh thần đoàn kết, trung thực, nhân ái, nghĩa tình, bồi đắp cho mỗi người dân, nhất là thế hệ trẻ những giá trị truyền thống tốt đẹp trong ứng xử, lối sống nhân văn, trọng danh dự, sống trách nhiệm với cộng đồng, xã hội, có thế giới quan khoa học, có lý tưởng và khát vọng cống hiến; đề cao dân chủ gắn với thượng tôn pháp luật, sống có tự trọng, có dũng khí đấu tranh đẩy lùi cái xấu, cái ác, tôn vinh cái đẹp, cái tốt trong xã hội. Tích cực khắc phục những hạn chế, tồn tại trong nhận thức, tính cách để xây dựng con người Cao Bằng là động lực quan trọng cho sự phát triển của tỉnh. Đấu tranh loại trừ các sản phẩm văn hóa độc hại, các hành vi tiêu cực, cơ hội vi phạm pháp luật trái, truyền bá tư tưởng sai trái, lối sống thực dụng, trái thuần phong mỹ tục của dân tộc, ảnh hưởng xấu đến xây dựng và phát triển văn hóa con người Việt Nam nói chung và con người Cao Cho Bằng nói riêng.

Bán chiếu cót tại các chợ phiên, nét văn hóa truyền thống được duy trì đến ngày nay

Đặc biệt, tăng cường tuyên truyền giáo dục về lịch sử, văn hóa dân tộc cho thế hệ trẻ ngay từ trên ghế nhà trường, duy trì tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ, các cuộc thi tìm hiểu về bản sắc địa phương, khơi dậy niềm tự hào dân tộc và ý thức gìn giữ văn hóa. Tiếp tục đầu tư bảo tồn, tôn tạo các di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh, các nghề thủ công truyền thống, các loại hình nghệ thuật dân gian. Khuyến khích cộng đồng tham gia vào việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của dân tộc mình.

Xây dựng các sản phẩm du lịch độc đáo, gắn liền với bản sắc văn hóa địa phương, như du lịch cộng đồng, du lịch trải nghiệm văn hóa dân tộc. Phát triển hạ tầng du lịch, đào tạo nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao, có ý thức tôn trọng và gìn giữ văn hóa. Đồng thời tôn vinh, khuyến khích, khen thưởng các tập thể, cá nhân có đóng góp tích cực trong việc gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống. Khuyến khích mỗi người dân, đặc biệt là giới trẻ, trở thành những "sứ giả" văn hóa của quê hương Cao Bằng.

Xây dựng văn hóa con người Cao Bằng dựa trên bản sắc truyền thống là một hành trình đòi hỏi sự kiên trì, tâm huyết và sự chung tay của cả cộng đồng. Khi những giá trị văn hóa tốt đẹp của ông cha được gìn giữ và phát huy, con người Cao Bằng sẽ ngày càng tự tin, giàu bản sắc, đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng quê hương và đất nước ngày càng giàu đẹp, văn minh.

Theo Báo Cao Bằng