Đồng chí Hoàng Quốc Việt, tên khai sinh là Hạ Bá Cang, sinh ngày 28/5/1905, ở làng Đáp Cầu, tổng Đỗ Xá, huyện Võ Giàng nay là phường Đáp Cầu, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh - một trong những người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Sinh ra trong một gia đình nghèo, từ nhỏ đồng chí đã thể hiện tinh thần hiếu học, ý chí vươn lên. Tốt nghiệp loại ưu Trường Tiểu học Đáp Cầu năm 1923, đồng chí theo học tại Trường Bách nghệ Hải Phòng và nhanh chóng dấn thân vào phong trào đấu tranh yêu nước. Năm 1925, khi đang học năm thứ ba, đồng chí bị đuổi học vì tham gia phong trào đấu tranh đòi trả tự do cho nhà yêu nước Phan Bội Châu - sự kiện đánh dấu bước ngoặc đưa đồng chí đến với con đường cách mạng chuyên nghiệp.

Gia nhập vào Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên tháng 10/1928, sau đó trở thành đảng viên Đông Dương Cộng sản Đảng, đồng chí nhanh chóng trở thành một cán bộ xuất sắc và được phân công vào Nam bộ, một địa bàn trọng yếu của phong trào cách mạng để gây dựng, phát triển cơ sở cách mạng. Sau Hội nghị thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (tháng 2/1930), đồng chí là một trong 7 Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương lâm thời. Ngày 14/5/1930, đồng chí bị địch bắt và kết án tù chung thân, đày ra Côn Đảo.

Đồng chí Hoàng Quốc Việt (người đứng) cùng Chủ tịch Hồ Chí Minh và các đại biểu tại Đại hội toàn quốc thống nhất Việt Minh-Liên Việt, tổ chức tại Việt Bắc (3/1951). (Ảnh: TTXVN)

Trong 6 năm bị giam cầm trong lao tù (1930 - 1936), đồng chí đấu tranh kiên cường, giữ vững khí tiết người cộng sản và cùng với các chiến sĩ cộng sản biến nhà tù đế quốc thành trường học cách mạng. Sau khi được trả tự do vào cuối năm 1936, đồng chí tiếp tục hoạt động cách mạng, được Đảng phân công cùng đồng chí Trường Chinh phụ trách các tờ báo của Đảng ở Bắc Kỳ.

Đến cuối năm 1937 được cử làm Bí thư Xứ ủy Bắc Kỳ, đây là thời kỳ mà đồng chí đóng vai trò then chốt trong việc tổ chức, phát triển phong trào cách mạng ở một trong những địa bàn trọng yếu nhất cả nước.

Đồng chí Hoàng Quốc Việt và Chủ tịch Hồ Chí Minh với các đại biểu dự Đại hội toàn quốc thống nhất Việt Minh - Liên Việt (3/3/1951). (Ảnh: TTXVN)

Tại Hội nghị Trung ương Đảng lần thứ tám (tháng 5/1941), đồng chí được bầu vào Ban Thường vụ Trung ương Đảng. Năm 1943, đồng chí được Trung ương Đảng giao trọng trách quyền Bí thư Tổng Bộ Việt Minh. Trong những ngày sôi sục của Cách mạnh Tháng Tám lịch sử năm 1945, đồng chí là Đặc phái viên của Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh vào Nam Bộ để chỉ đạo và kiểm tra phong trào tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Đây là một trong những dấu mốc quan trọng thể hiện vai trò lãnh đạo xuất sắc, tư duy chiến lược và khả năng tổ chức thực tiễn sắc sảo của đồng chí.

Sau khi đất nước giành được độc lập, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ II của Đảng (năm 1951), đồng chí được bầu vào Bộ Chính trị, tiếp tục được Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh giao nhiều trọng trách quan trọng trong hệ thống chính trị. Trong suốt gần ba thập kỷ, đồng chí là Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam (1950 -1978), trực tiếp lãnh đạo phong trào công nhân và xây dựng tổ chức công đoàn vững mạnh.

Đồng chí là Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao đầu tiên của nước ta, đặt nền móng cho ngành kiểm sát nhân dân nước ta (1960 - 1976).

Đồng chí Hoàng Quốc Việt (thứ 5, trái sang, hàng đứng) cùng các đồng chí trong Ban thường trực Mặt trận Dân tộc thống nhất toàn quốc, họp tại thủ đô Hà Nội, từ 5-10/9/1955. (Ảnh: Đức Hóa/TTXVN)

Đồng chí phụ trách công tác Dân vận và Mặt trận của Đảng từ 1974, làm Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (1977), Chủ tịch danh dự Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (1983) đến lúc qua đời (1992). Đồng chí là đại biểu Quốc hội từ khóa II đến khóa VII. 

Đồng chí Hoàng Quốc Việt là một trong số rất ít nhà lãnh đạo cao cấp của Đảng liên tục giữ các cương vị lãnh đạo chủ chốt ngay từ những ngày đầu Đảng mới thành lập và cống hiến không ngơi nghỉ cho đến cuối đời. Đồng chí đã có nhiều công lao, đóng góp lớn cho Đảng, cho cách mạng Việt Nam, đặc biệt trong xây dựng, phát triển giai cấp công nhân, tổ chức công đoàn Việt Nam, với ngành kiểm sát nhân dân, với công tác Dân vận và Mặt trận của Đảng trong suốt hai cuộc kháng chiến và xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Đồng chí Hoàng Quốc Việt, Ủy viên Ủy Ban TW Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Chủ tịch Tổng Công đoàn Việt Nam trao đổi với các đại biểu tại Hội nghị lần thứ 11 của Ủy Ban TW MTTQ Việt Nam (3/1966). (Ảnh: TTXVN)

Trên cương vị công tác nào, đồng chí cũng cống hiến hết sức lực, trí tuệ cho Đảng, cho dân, đều hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao, là học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại. Không chỉ là người lãnh đạo tài năng, đồng chí còn là tấm gương đạo đức sáng ngời, sống khiêm nhường, giản dị, liêm khiết, gần gũi với nhân dân và đặc biệt quan tâm đến người lao động.

Như Tổng Bí thư Đỗ Mười khẳng định: “Đồng chí Hoàng Quốc Việt để lại cho chúng ta tấm gương sáng về một chiến sĩ cách mạng bất khuất, trung kiên, liêm khiết, giản dị, chân thành và cởi mở với đồng chí, đồng bào, đặc biệt quan tâm đến người lao động, tính nguyên tắc kết hợp với tính linh hoạt, rất nghiêm khắc nhưng rất khoan dung, được toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta yêu mến và kính trọng”.

Đồng chí Hoàng Quốc Việt, Ủy viên Ủy Ban TW Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Chủ tịch Tổng Công đoàn Việt Nam nói chuyện thân mật với đoàn đại biểu Việt kiều ở Pháp về thăm tổ quốc (9/1970). (Ảnh: Xuân Lâm/TTXVN)

Với 87 tuổi đời (1905 - 1992), gần 70 năm liên tục hoạt động cách mạng sôi nổi và nhiệt huyết, đồng chí Hoàng Quốc Việt đã để lại dấu ấn trong lịch sử cách mạng Việt Nam. Với những công lao và đóng góp đặc biệt xuất sắc, đồng chí đã được tặng thưởng Huân chương Sao Vàng - Huân chương cao quý nhất của Đảng và Nhà nước ta và cùng nhiều huân, huy chương cao quý khác.

Đồng chí Hoàng Quốc Việt, Ủy viên Ủy Ban TW Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Chủ tịch Tổng Công đoàn Việt Nam và Chủ tịch Tôn Đức Thắng chúc mừng thành công Đại hội Mặt trận Tổ quốc Việt Nam lần thứ III (12/1971). (Ảnh: Thế Trung/TTXVN)

Kỷ niệm 120 năm Ngày sinh đồng chí Hoàng Quốc Việt (28/5/1905 - 28/5/2025) là dịp để toàn Đảng, toàn dân và toàn quân tưởng nhớ, tri ân công lao to lớn của đồng chí đối với Đảng, dân tộc. Cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của đồng chí là một tấm gương sáng để các thế hệ cán bộ, đảng viên và Nhân dân học tập và phát huy trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Đại hội Mặt trận thống nhất Việt Nam được tổ chức tại Thành phố Hồ Chí Minh từ ngày 31/1 -4/2/1977, hợp nhất 3 tổ chức: Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, Liên minh các lực lượng dân tộc, dân chủ và hòa bình Việt Nam, lấy tên là Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Đoàn Chủ tịch gồm 45 vị. Chủ tịch danh dự là đồng chí Tôn Đức Thắng; Chủ tịch là đồng chí Hoàng Quốc Việt. Trong ảnh: Thiếu nhi thành phố Hồ Chí Minh tặng hoa đoàn Chủ tịch Đại hội. (Ảnh: Kim Hùng/TTXVN)

Đồng chí Hoàng Quốc Việt (ngoài cùng, trái sang) cùng đồng chí Tôn Đức Thắng, đồng chí Lê Duẩn và các đồng Nguyễn Hữu Thọ, Trịnh Đình Thảo tại Đại hội Mặt trận thống nhất Việt Nam, được tổ chức tại TP Hồ Chí Minh từ ngày 31/1-4/2/1977. (Ảnh: Kim Hùng/TTXVN)

Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Hoàng Quốc Việt với các đại biểu dự Hội nghị lần thứ 4 của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (Hà Nội, 26/2/1979). (Ảnh: Xuân Lâm/TTXVN)

Đồng chí Trường Chinh, Chủ tịch Uỷ ban Thường vụ Quốc hội trao tặng Huân chương Sao Vàng cho Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Hoàng Quốc Việt (Hà Nội, 8/12/1980). (Ảnh: Ngọc Khanh/TTXVN)

Hương Diệp (tổng hợp)