Đồng chí Đỗ Văn Chiến, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Bí thư Đảng ủy Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam phát biểu tại Đại hội đại biểu Đảng bộ Cơ quan Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam lần thứ nhất, nhiệm kỳ 2025-2030

Ngay sau khi thành lập, Đảng ta, đứng đầu là lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã nhận thấy rõ vai trò to lớn và tầm quan trọng của việc phát huy truyền thống, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc trong sự nghiệp cách mạng, nên quyết định thành lập một tổ chức để tập hợp và lãnh đạo quần chúng nhân dân đấu tranh giành độc lập dân tộc, giành chính quyền về tay Nhân dân. Theo đó, tháng 11/1930, Hội Phản đế đồng minh - tiền thân của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ngày nay được thành lập.

Từ khi thành lập đến năm 1945, với những tên gọi và sứ mệnh khác nhau¹, song dưới sự lãnh đạo của Đảng và lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc, Mặt trận đã phát huy vai trò hạt nhân, giương cao ngọn cờ, tập hợp, đoàn kết các lực lượng, giai cấp, tầng lớp xã hội để thực hiện nhiệm vụ cách mạng. Đầu năm 1945, tình hình thế giới, khu vực có sự chuyển biến mau lẹ, tạo ra những điều kiện thuận lợi cho cách mạng Việt Nam. Ở trong nước, phong trào đấu tranh cách mạng của quần chúng dâng cao. Ngay sau khi phát xít Nhật đảo chính Pháp, Trung ương Đảng quyết định phát động một cao trào cách mạng làm tiền đề cho tổng khởi nghĩa, đồng thời ra Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”. Tháng 4/1945, Trung ương triệu tập Hội nghị quân sự cách mạng Bắc Kỳ, quyết định nhiều vấn đề quan trọng, thống nhất các lực lượng vũ trang thành Việt Nam giải phóng quân; Tổng bộ Việt Minh ra Chỉ thị tổ chức Ủy ban Dân tộc giải phóng các cấp và chuẩn bị thành lập Ủy ban giải phóng dân tộc Việt Nam, tức Chính phủ lâm thời cách mạng Việt Nam.

Nhận thấy thời cơ lịch sử giành chính quyền đã đến, ngày 14/8/1945, Tổng bộ Việt Minh ra lời hiệu triệu quốc dân đồng bào đứng lên khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền; ngày 16 và 17/8/1945, tại Tân Trào (Tuyên Quang), Quốc dân Đại hội họp, quyết định tổng khởi nghĩa trong toàn quốc, giành chính quyền trước khi quân đồng minh vào Đông Dương; Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời kêu gọi đồng bào, các đoàn thể cứu quốc, chiến sĩ cả nước nổi dậy khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền: “Giờ quyết định cho vận mệnh dân tộc ta đã đến. Toàn quốc đồng bào hãy đứng dậy đem sức ta mà tự giải phóng cho ta”. Thực hiện lời kêu gọi của Bác, Nhân dân ta ở khắp ba miền: Bắc, Trung, Nam, không phân biệt dân tộc, tôn giáo, giàu nghèo, lứa tuổi, “triệu người như một” nhất tề đứng lên tiến hành cuộc Tổng khởi nghĩa với sức mạnh “long trời lở đất” giành chính quyền về tay Nhân dân, lập nên nước Việt Nam dân chủ cộng hoà - nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á, đập tan xiềng xích nô lệ gần 100 năm của thực dân Pháp, đánh đuổi phát xít Nhật, lật đổ chế độ phong kiến lỗi thời tồn tại hàng nghìn năm, đưa đất nước ta bước sang kỷ nguyên mới - kỷ nguyên độc lập, tự do và đi lên chủ nghĩa xã hội chủ nghĩa.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã khẳng định, Mặt trận Việt Minh không chỉ phát triển mang hình mẫu của một tổ chức, một thực thể do Đảng lãnh đạo mà còn là hình thức phát triển mang tính phong trào, hiệu triệu cách mạng nhằm tập hợp tối đa mọi giai cấp, dân tộc, tôn giáo, thành phần xã hội tham gia cách mạng - vấn đề hết sức quan trọng và cần thiết. Đảng vẫn giữ được nguyên tắc lãnh đạo, đồng thời Đảng tôn trọng tính độc lập, tự chủ, khuyến khích và tạo mọi điều kiện để Mặt trận phát huy vai trò, thực hiện liên minh, tập hợp, đoàn kết được nhiều nhất lực lượng và đây cũng là lực lượng của Đảng. Đây là nét đặc sắc, độc đáo trong lịch sử cách mạng của Đảng, của dân tộc và của Mặt trận. Chính vì vậy, từ trong nước đến ngoài nước đều coi trọng vị thế, vai trò của Mặt trận Việt Minh, là ngọn cờ tập hợp lực lượng, giúp cho chủ trương, đường lối của Đảng về khởi nghĩa vũ trang giành chính quyền bằng cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám đi đến thành công.

Thời gian tới, dự báo tình hình thế giới, khu vực tiếp tục diễn biến nhanh, phức tạp, khó lường; cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn diễn ra gay gắt; các thách thức an ninh phi truyền thống, chiến tranh, xung đột quân sự và chạy đua vũ trang diễn ra ở nhiều khu vực, với quy mô lớn hơn và phức tạp hơn. Đất nước ta sau 40 năm đổi mới, cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế được nâng lên, là nền tảng để đất nước vươn mình trong kỷ nguyên phát triển mới. Tuy nhiên, các thế lực thù địch, phản động tiếp tục đẩy mạnh chiến lược “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, lợi dụng tự do, dân chủ, nhân quyền, dân tộc, tôn giáo nhằm xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc, chia rẽ mối đoàn kết quân - dân. Trong khi đó, sự nghiệp củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc đã, đang đặt ra yêu cầu rất cao và đứng trước không ít khó khăn, thách thức mới. Bối cảnh đó đòi hỏi hơn bao giờ hết, chúng ta phải phát huy cao độ tinh thần Cách mạng Tháng Tám, đặc biệt là bài học phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng, tạo nền tảng để bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong tình hình mới.

Để làm được điều đó, trước hết, cần tiếp tục giữ vững vai trò hạt nhân lãnh đạo của Đảng trong việc phát huy truyền thống, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc. Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công có nhiều nguyên nhân, trong đó sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của Đảng là nhân tố quyết định nhất. Thực tiễn cho thấy: “Nếu Đảng ta trước đó không xây dựng lực lượng vũ trang và thành lập những khu căn cứ rộng lớn để làm chỗ dựa cho lực lượng chính trị và phong trào đấu tranh chính trị, và khi điều kiện đã chín muồi không mau lẹ phát động cuộc khởi nghĩa vũ trang thì cách mạng cũng không thể mau chóng giành được thắng lợi”². Phát huy bài học kinh nghiệm quý báu đó, hơn lúc nào hết, Đảng ta phải tăng cường đoàn kết, giữ vững sự lãnh đạo đối với việc xây dựng và phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc trong thực hiện nhiệm vụ củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Và để có đủ khả năng, uy tín lãnh đạo, tổ chức và phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, cấp ủy, tổ chức đảng các cấp, từ Trung ương tới cơ sở phải không ngừng tự chỉnh đốn, tự đổi mới; đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng phải thường xuyên tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng, nâng cao trình độ, năng lực công tác; toàn Đảng phải đoàn kết, thống nhất, thực sự là hạt nhân lãnh đạo, hạt nhân đoàn kết để xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc.

Cùng với đó, cấp ủy, tổ chức đảng các cấp phải thường xuyên thắt chặt mối quan hệ mật thiết với Nhân dân, không ngừng củng cố và tăng cường niềm tin của Nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng; tăng cường mối quan hệ đoàn kết gắn bó quân - dân. Đảng cần có cơ chế, chính sách để Nhân dân tham gia ngày càng hiệu quả vào công tác xây dựng Đảng; đồng thời, có các chủ trương, giải pháp để huy động được đông đảo các tầng lớp Nhân dân cùng với lực lượng vũ trang cách mạng phát huy tinh thần yêu nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc, hăng hái tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân, thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân, nhất là xây dựng “thế trận lòng dân” vững chắc, đóng góp công sức vào sự nghiệp củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc.

Hai là, đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của việc phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc trong sự nghiệp củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Thấm nhuần sâu sắc bài học phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân tộc trong Cách mạng Tháng Tám, cấp ủy, tổ chức đảng, hệ thống chính trị, nòng cốt là Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp cần đẩy mạnh tuyên truyền, giáo dục, làm cho đội ngũ cán bộ, đảng viên, hội viên và Nhân dân nắm vững các quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nhất là Nghị quyết số 43-NQ/TW, ngày 24/11/2023 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XIII) về tiếp tục phát huy truyền thống, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng đất nước ta ngày càng phồn vinh, hạnh phúc; truyền thống đại đoàn kết toàn dân tộc; nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; thành tựu phát triển, hình ảnh của đất nước, con người Việt Nam; truyền thống vẻ vang của Quân đội nhân dân và Công an nhân dân; về đối tác, đối tượng, âm mưu, thủ đoạn chia rẽ, chống phá khối đại đoàn kết toàn dân tộc của các thế lực thù địch,… từ đó nâng cao nhận thức, trách nhiệm trong giữ gìn, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc để thực hiện thắng lợi nhiệm vụ củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc.

Quá trình tuyên truyền, vận động cần đổi mới và đa dạng hóa hình thức, phương pháp. Bên cạnh việc phát huy hiệu quả các phương tiện thông tin đại chúng, các loại hình văn hóa nghệ thuật, cần phối hợp giữa thông tin đối nội và thông tin đối ngoại, kết hợp chặt chẽ giữa giáo dục truyền thống với tuyên truyền các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, v.v. Cấp ủy, hệ thống chính trị ở cơ sở, đội ngũ cán bộ, đảng viên phải phát huy vai trò của người có uy tín trong cộng đồng các dân tộc, già làng, trưởng bản, chức sắc, chức việc các tôn giáo trong tuyên truyền, vận động Nhân dân, qua đó tạo sự đồng thuận trong xã hội, củng cố vững chắc “thế trận lòng dân”, động viên Nhân dân tham gia phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường quốc phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong tình hình mới.

Ba là, đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; đẩy mạnh công tác vận động quần chúng, huy động mọi nguồn lực cho nhiệm vụ củng cố quốc phòng, bảo vệ Tổ quốc. Trong bối cảnh cả nước đang đẩy mạnh cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị, đặc biệt là việc thực hiện chính quyền địa phương hai cấp, việc phát huy bài học kinh nghiệm của Mặt trận Việt Minh giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc, có những chủ trương, chính sách đúng đắn, đáp ứng yêu cầu cách mạng, phù hợp với nguyện vọng và quyền lợi bức thiết của Nhân dân, được Nhân dân ủng hộ, trở thành ngọn cờ tập hợp sức mạnh toàn dân trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945 lại càng trở lên có ý nghĩa sâu sắc. Theo đó, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp cần quán triệt sâu sắc và triển khai thực hiện có hiệu quả Chỉ thị của Ban Bí thư về lãnh đạo đại hội đại biểu Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội cấp tỉnh, cấp xã, bảo đảm đây thực sự là đợt sinh hoạt chính trị, xã hội sâu sắc, tạo không khí phấn khởi trong các tầng lớp Nhân dân. Bên cạnh đó, tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ Mặt trận có phẩm chất chính trị, đạo đức tốt, có năng lực lãnh đạo, có uy tín, tâm huyết, trách nhiệm và có kinh nghiệm công tác; thực sự gần dân, sát dân, nắm chắc tâm tư, nguyện vọng của Nhân dân, quán triệt sâu sắc và thực hiện tốt quan điểm “dân là gốc”; mọi hoạt động của Mặt trận đều phải đặt lợi ích của quốc gia - dân tộc, nâng cao đời sống hạnh phúc của Nhân dân lên hàng đầu.

Mặt trận Tổ quốc các cấp từ Trung ương đến cơ sở cần tích cực đổi mới nội dung, phương thức trong việc tập hợp đoàn kết các lực lượng, giai cấp, tầng lớp xã hội; phát huy sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, tranh thủ sự ủng hộ của bạn bè quốc tế và người Việt Nam ở nước ngoài đối với sự phát triển đất nước; tích cực đổi mới hình thức tổ chức và nâng cao hiệu quả “Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc”, các phong trào thi đua, cuộc vận động, như: “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, “Chung tay vì người nghèo - không để ai bị bỏ lại phía sau”, “Chung tay xóa nhà tạm, nhà dột nát”, “Đền ơn, đáp nghĩa”, v.v. Qua đó, tạo động lực để đông đảo người dân tham gia, bảo đảm người dân thực sự là chủ thể trong lao động sản xuất, phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, làm giàu cho gia đình, quê hương, đất nước; tạo nền tảng, sức mạnh tổng hợp để xây dựng nền quốc phòng toàn dân, nền an ninh nhân dân, xây dựng thế trận biên phòng toàn dân trong thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân nhân, xây dựng khu vực phòng thủ vững chắc, góp phần bảo vệ vững chắc Tổ quốc “từ sớm, từ xa”, “từ khi nước chưa nguy”.

Bốn là, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tiếp tục phát huy vai trò cầu nối giữa cấp ủy, chính quyền và hệ thống chính trị các cấp với Nhân dân. Nhằm hiện thực hóa chủ trương của Đảng, tháng 8/1945, Mặt trận Việt Minh đã đề xuất 10 chính sách lớn để tập hợp, đoàn kết các tầng lớp Nhân dân thực hiện nhiệm vụ cách mạng. Phát huy bài học kinh nghiệm quý báu đó trong kỷ nguyên phát triển mới của đất nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam cần thể chế hóa, cụ thể hóa các chủ trương, đường lối của Đảng về đại đoàn kết toàn dân tộc, nhất là Luật Thực hiện dân chủ ở cơ sở, huy động mọi nguồn lực, khơi dậy mạnh mẽ sức sáng tạo, sự đồng lòng, chung sức của Nhân dân thực hiện thắng lợi “04 nghị quyết trụ cột” của Bộ Chính trị khóa XIII (nghị quyết 57, 59, 66, 68). Tiếp tục nêu cao vai trò dân chủ đại diện, nòng cốt chính trị, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; phát huy vai trò của Nhân dân trong việc quyết định những vấn đề lớn của đất nước, nhất là trong thực hiện cuộc cách mạng sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị bảo đảm “tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả”, chuyển mạnh từ tư duy quản lý sang kiến tạo phát triển, phục vụ người dân và doanh nghiệp, lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm.

Cùng với đó, phát huy vai trò nòng cốt của Nhân dân trong giám sát và phản biện xã hội, tham gia đóng góp ý kiến xây dựng chủ trương, đường lối và những vấn đề lớn của đất nước. Trước mắt, tích cực tham gia đóng góp ý kiến xây dựng văn kiện Đại hội Đảng các cấp, đặc biệt là dự thảo các văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng. Tuyên truyền, vận động Nhân dân cả nước phát huy quyền làm chủ, hăng hái đi bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031; tham gia thực hiện nhiệm vụ quân sự, quốc phòng, an ninh; lắng nghe tâm tư nguyện vọng của Nhân dân, trao đổi, đối thoại, học hỏi, tiếp thu ý kiến, giải quyết các khó khăn, vướng mắc và yêu cầu chính đáng của Nhân dân. Tiếp tục thực hiện tốt cơ chế “Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ” và phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”, qua đó tăng cường niềm tin của Nhân dân đối với Đảng, Nhà nước, tạo sự đồng thuận trong xã hội, góp phần xây dựng bộ máy Nhà nước và chính quyền các cấp vững mạnh, thực sự là “của dân, do dân và vì dân”.

Năm là, tăng cường đoàn kết quốc tế, mở rộng hoạt động đối ngoại nhân dân, theo phương châm “chủ động, sáng tạo, hiệu quả”, củng cố tình đoàn kết, hữu nghị giữa nhân dân Việt Nam với nhân dân các nước trên thế giới, góp phần mở rộng quan hệ đối ngoại của Đảng, đẩy mạnh ngoại giao của Nhà nước, tiếp tục nâng cao vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế. Phát huy thành quả của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, dưới sự lãnh đạo của Đảng, đất nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa lịch sử, nhất là trong công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế. Đây là nền tảng quan trọng để đất nước vươn mình trong kỷ nguyên phát triển mới. Theo đó, các cấp, ngành, lực lượng, hệ thống chính trị, nòng cốt là Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp cần phát huy tốt bài học kinh nghiệm trong Cách mạng Tháng Tám, đẩy mạnh tuyên truyền, vận động Nhân dân thực hiện có hiệu quả chủ trương, đường lối đối ngoại của Đảng, chính sách ngoại giao của Nhà nước, nhất là trong quan hệ với tổ chức nhân dân của các nước láng giềng, đối tác truyền thống. Phát huy có hiệu quả sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ, giúp đỡ to lớn của bạn bè quốc tế, tranh thủ nguồn lực bên ngoài, nhất là nguồn lực của người Việt Nam ở nước ngoài trong giải quyết các vấn đề liên quan đến lợi ích quốc gia - dân tộc cũng như sự phát triển đất nước, qua đó tạo “vành đai an ninh” vững chắc để bảo vệ Tổ quốc “từ sớm, từ xa”.

Cùng với đó, tích cực, chủ động đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến’, “tự chuyển hóa” của các thế lực thù địch, nhất là các hoạt động lợi dụng vấn đề dân tộc, tôn giáo, dân chủ, nhân quyền để chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc, chia rẽ tình đoàn kết quân - dân, Quân đội với Công an, tinh thần đoàn kết quốc tế…; thường xuyên đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng trong tình hình mới.

Bài học kinh nghiệm về phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đến nay vẫn còn nguyên giá trị. Do vậy, việc nghiên cứu, kế thừa, vận dụng sáng tạo bài học ấy vào thực tiễn hiện nay là vấn đề đặc biệt quan trọng, tạo sức mạnh tổng hợp, nền tảng vững chắc để đưa đất nước ngày càng phát triển; không ngừng tăng cường tiềm lực quân sự, quốc phòng, góp phần xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ mới.

ĐỖ VĂN CHIẾN, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Bí thư Đảng ủy Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam
___________________       

1 - Hội Phản đế đồng minh (tháng 11/1930), Phản đế liên minh (tháng 3/1935), Mặt trận Thống nhất nhân dân phản đế Đông Dương (tháng 10/1936), Mặt trận Thống nhất Dân chủ Đông Dương (tháng 3/1938), Mặt trận Thống nhất Dân tộc phản đế Đông Dương (tháng 11/1939), Việt Nam độc lập đồng minh (19/5/1941).

2 - Đảng Cộng sản Việt Nam – Văn kiện Đảng Toàn tập, Tập 21, Nxb CTQG, H. 2002, tr. 631.

Đồng chí Đỗ Văn Chiến, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Bí thư Đảng ủy Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương, Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam